SQL da SELECT So'rovi

SQL (Structured Query Language) tilida SELECT so‘rovi ma'lumotlarni olish uchun ishlatiladi. U ma'lumotlar bazasi ichidagi jadvallardan kerakli ustunlar va satrlarni tanlab olish imkonini beradi.

SELECT So'rovining Asosiy Sintaksisi

SELECT ustun1, ustun2, ... 
FROM jadval_nomi
WHERE shart;

• SELECT: Qaysi ustun yoki ma'lumotlarni olish kerakligini bildiradi.

• FROM: Ma'lumot olinadigan jadval nomi.

• WHERE: Shart (filter) qo‘llash uchun ishlatiladi.

1 Oddiy SELECT So'rovi

Vazifa: talabalar jadvalidagi barcha ustunlarni tanlab olish.

Misol:

SELECT * 
FROM talabalar;

Natija: Jadvaldagi barcha ma'lumotlar qaytariladi.

id	ism	yosh	fakultet
1	Alisher	20	Informatika
2	Gulnora	22	Matematika
3	Temur	21	Fizika

---

2 Ma'lum Ustunlarni Tanlash

Vazifa: ism va yosh ustunlarini tanlab olish.

Misol:

SELECT ism, yosh 
FROM talabalar;

Natija:

ism	yosh
Alisher	20
Gulnora	22
Temur	21

3 WHERE Sharti (Filtrlash)

Vazifa: yosh 21 dan katta bo‘lgan talabalarni tanlab olish.

Misol:

SELECT * 
FROM talabalar
WHERE yosh > 21;

Natija:

id	ism	yosh	fakultet
2	Gulnora	22	Matematika

4 DISTINCT Kalit So‘zi (Takrorlangan Ma'lumotlarni O'chirish)

Vazifa: Jadvaldagi takrorlangan fakultet ustunlarini faqat bir marta qaytarish.

Misol:

SELECT DISTINCT fakultet 
FROM talabalar;

Natija:

fakultet
Informatika
Matematika
Fizika

5 ORDER BY (Saralash)

Vazifa: Talabalarni yoshi bo‘yicha o‘sish tartibida saralash.

Misol:

SELECT * 
FROM talabalar
ORDER BY yosh ASC;

• ASC: O‘sish tartibi (default).

• DESC: Kamayish tartibi.

Natija:

id	ism	yosh	fakultet
1	Alisher	20	Informatika
3	Temur	21	Fizika
2	Gulnora	22	Matematika

---

6 LIMIT (Ma'lumotlar Sonini Cheklash)

Vazifa: Jadvaldan faqat 2 ta yozuv olish.

Misol (MySQL):

SELECT * 
FROM talabalar
LIMIT 2;

Natija:

id	ism	yosh	fakultet
1	Alisher	20	Informatika
2	Gulnora	22	Matematika

7 Aliases (Ustun va Jadval Nomi uchun Taxalluslar)

Vazifa: ism ustunini "Talaba Ismi" deb ko‘rsatish.

Misol:

SELECT ism AS "Talaba Ismi", yosh AS "Yoshi"
FROM talabalar;

Natija:

Talaba Ismi	Yoshi
Alisher	20
Gulnora	22
Temur	21

8 Funksiyalar Bilan SELECT So'rovi

COUNT() – Yozuvlar Sonini Hisoblash

Vazifa: Talabalar jadvalidagi umumiy yozuvlar sonini topish.

SELECT COUNT(*) AS "Talabalar Soni"
FROM talabalar;

Natija:

Talabalar Soni
3

SUM() – Ustundagi Yig‘indini Hisoblash

Misol: Agar talabalar yoshi ustuni bo‘yicha umumiy yoshni hisoblash kerak bo‘lsa:

SELECT SUM(yosh) AS "Yosh Yig'indisi"
FROM talabalar;

AVG() – O‘rtacha Qiymatni Hisoblash

Vazifa: Talabalarning o‘rtacha yoshini hisoblash.

SELECT AVG(yosh) AS "O'rtacha Yosh"
FROM talabalar;

MIN() va MAX() – Eng Kichik va Eng Katta Qiymat

Vazifa: Eng katta va eng kichik yoshni topish.

SELECT MIN(yosh) AS "Eng Kichik Yosh", MAX(yosh) AS "Eng Katta Yosh"
FROM talabalar;

9 SELECT So'rovida JOIN Ishlatish

JOIN – bu bir nechta jadvallarni bog‘lab, ma'lumotlarni olish uchun ishlatiladi.

Misol: talabalar va fakultetlar jadvallarini bog‘lash.

SELECT t.ism, f.nomi AS "Fakultet"
FROM talabalar t
JOIN fakultetlar f ON t.fakultet_id = f.id;

10 SELECT So'rovida Subquery (Ichki So‘rov)

Vazifa: Yoshining o‘rtacha qiymatidan katta bo‘lgan talabalarni tanlab olish.

SELECT * 
FROM talabalar
WHERE yosh > (SELECT AVG(yosh) FROM talabalar);

Xulosa

• SELECT – ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni tanlab olish uchun asosiy SQL operatori.

• WHERE – kerakli shartlarga asoslangan filtrlash.

• ORDER BY – ma'lumotlarni saralash.

• LIMIT – ma'lumotlar sonini cheklash.

• Funksiyalar – hisoblash (COUNT, SUM, AVG, MIN, MAX).

• JOIN va SUBQUERY – murakkab so‘rovlarni bajarish uchun.