Linux Ilova Menejeri (Package Manager)

Ilova menejeri (package-manager) – bu operatsion tizimda dasturlarni o‘rnatish, mavjud dasturlarni yangilash va o‘chirish jarayonlarini boshqaradigan vositadir. Linux operatsion tizimida har bir distributiv o‘ziga xos ilova menejeriga ega. Ushbu bo'limda sizga Linuxdagi apt buyrug‘idan foydalanishni bosqichma-bosqich o‘rgatiladi.

1 Ilova Menejerlari haqida umumiy ma‘lumot

Linuxning har bir distributivi ilova menejeriga ega. Quyida ayrim mashhur distributivlar va ularning ilova menejerlari keltirilgan:

Distributiv	Ilova menejeri
Ubuntu/Debian	apt
Arch Linux	pacman
Fedora	dnf
openSUSE	zypper
Gentoo	emerge

Bu qo‘llanmada biz Ubuntu yoki Debian asosidagi tizimlarda ishlatiladigan apt menejerini ko‘rib chiqamiz.

2 APT haqida qisqacha

APT (Advanced Package Tool) Debian va Ubuntu kabi distributivlar uchun mo‘ljallangan ilova menejeridir. apt buyrug‘i orqali siz quyidagi funksiyalarni bajarishingiz mumkin:

• Dasturlarni o‘rnatish

• O‘rnatilgan dasturlarni yangilash

• Dasturlarni o‘chirish

• Paketlar haqida ma‘lumot olish

apt, apt-get va aptitude buyrug‘lari bir xil funksiyani bajaradi, lekin zamonaviy Linux tizimlarida apt buyrug‘idan foydalanish tavsiya etiladi.

3 APT buyruqlarining asosiy turlari

Paketlar ro‘yxatini yangilash

APT paketlari ma‘lumotlari tizimda kesh ko‘rinishida saqlanadi. Ushbu ma‘lumotlarni yangilash uchun quyidagi buyruqdan foydalaning:

sudo apt update

Bu buyruq internetdan paketlar ro‘yxatini va ularning versiyalarini yangilaydi.

Dastur o‘rnatish

Kerakli dastur yoki paketni o‘rnatish uchun quyidagi buyruqdan foydalaning:

sudo apt install <paket-nomi>

Misol uchun, VLC media pleerini o‘rnatish uchun:

sudo apt install vlc

APT o‘rnatish jarayonida barcha bog‘liq paketlarni ham avtomatik ravishda yuklaydi.

O‘rnatilgan dasturlarni yangilash

Tizimdagi barcha dasturlarni yangilash uchun quyidagi buyruqdan foydalaning:

sudo apt upgrade

Agar paketlarning yangi versiyalari mavjud bo‘lsa, ular avtomatik yangilanadi.

Dastur o‘chirish

O‘rnatilgan dasturni o‘chirish uchun quyidagi buyruqdan foydalaning:

sudo apt remove <paket-nomi>

Masalan, VLC dasturini o‘chirish:

sudo apt remove vlc

Agar dastur bilan birga uning sozlamalari va kesh fayllarini ham o‘chirishni istasangiz, quyidagi buyruqdan foydalaning:

sudo apt purge <paket-nomi>

Yetim paketlarni tozalash

Ba‘zan tizimda endi ishlatilmaydigan paketlar qolib ketishi mumkin. Ularni tozalash uchun quyidagi buyruqni kiriting:

sudo apt autoremove

Bu buyruq ortiqcha paketlarni tizimdan o‘chirishga yordam beradi.

Paket haqida ma‘lumot olish

Har qanday paket haqida batafsil ma‘lumot olish uchun quyidagi buyruqdan foydalaning:

apt show <paket-nomi>

Masalan, VLC paketi haqida ma‘lumot olish:

apt show vlc

Bu buyruq paketning tavsifi, versiyasi, bog‘liqliklari va boshqa ma‘lumotlarni ko‘rsatadi.

4 Amaliy maslahatlar

• APT buyrug‘larini sudo bilan bajarish kerak, chunki paket menejerlarida administrator (root) huquqlari talab etiladi.

• Har doim yangilanishdan oldin sudo apt update buyrug‘ini ishga tushiring.

• Yangi dastur o‘rnatishdan oldin uning tavsifi va bog‘liqliklarini tekshirish foydali bo‘ladi.

Xatolarni tuzatish

APT ishlash jarayonida ba‘zan xatoliklar yuzaga kelishi mumkin. Quyida keng tarqalgan xatolar va ularni hal qilish usullari keltirilgan:

Paketlar zanjiri muammosi

Agar paketlar o‘zaro bog‘liq bo‘lmasa yoki to‘g‘ri versiyalar mavjud bo‘lmasa, quyidagi buyruq yordam berishi mumkin:

sudo apt --fix-broken install

Keshni tozalash

Ba‘zan paket keshida muammolar bo‘lishi mumkin. Buni tozalash uchun quyidagi buyruqdan foydalaning:

sudo apt clean

Ushbu buyruq yuklab olingan paket fayllarini keshdan o‘chiradi.

Xulosa

Linux tizimida paket menejeri – bu tizimni samarali boshqarish uchun zarur vositadir. apt buyrug‘idan to‘g‘ri foydalanish orqali siz dasturlarni tez va oson o‘rnatishingiz, yangilashingiz va o‘chirishingiz mumkin. Ushbu qo‘llanmani amalda qo‘llab, Linux tizimingizni yanada qulay va barqaror boshqaring.