Mundarija :)
Diqqat bu bo'lim ni o'rganish uchun tarmoq bo'yicha muyyan bilim bo'lishi kerak !
I. Kirish va asosiy tushunchalar
Soket kutubxonasi bilan tanishuv
Tarmoq asoslari va protokollarning ishlash tamoyillari
TCP va UDP protokollari farqlari va qo'llanishi
IPv4 va IPv6 protokollari tushunchasi
Python socket moduliga kirish
Tarmoq modellari (OSI va TCP/IP)
Protokol steklari va ularning tarmoqlarda o'rni
Portlar va ularning xizmatlar uchun ahamiyati
Loopback interfeysi va localhost tushunchasi
IP manzil turlari va ulardan foydalanish
II. TCP va UDP soketlar bilan ishlash
TCP soket yaratish va ulanish jarayoni
UDP soket yaratish va ma'lumot uzatish
TCP protokolida ma'lumot paketlarini boshqarish
UDP paketlarining ishonchsizligi va qayta uzatish
Server va mijoz (client) modeli
Tarmoqdagi paket yo'qotilishi va qayta uzatish strategiyalari
TCP ulanishini yopish va tugatish (graceful shutdown)
Paketli uzatish va oqim uzatish (stream vs datagram)
Soketlarni portlar bo'yicha sozlash
Xostning DNS orqali aniqlanishi
III. Ishlash rejimlari va boshqarish
Soketda blokirovka (blocking) va blokirovkasiz (non-blocking) rejimlar
Timeout va soketning vaqt chegaralari
Asinxron soket dasturlash: asyncio moduli bilan ishlash
Select funksiyasi orqali ko'p soketlarni boshqarish
Poll va epoll funksiyalarining afzalliklari
Ko'p oqimli soket dasturlar (multithreading)
I/O rejimini boshqarish (asynchronous I/O)
Soketdagi ma'lumotlar buferini sozlash
Non-blocking soketlarda xatoliklarni boshqarish
Vaqtinchalik tarmoq uzilishlariga tayyorgarlik
IV. Ma'lumot almashinuvi
Ma'lumot almashinuvi uchun send va recv funksiyalari
Buyruqlar va javoblar modelini tashkil qilish
Soket orqali fayllarni uzatish
JSON formatida ma'lumot almashish
Ikkinchi darajali protokollarni ishlatish (HTTP, FTP, SSH)
Ma'lumot paketlarini bo'laklarga ajratish va yig'ish
Boshlang'ich qo'shimcha ma'lumotlar uzatish (handshake)
Haqiqiy vaqtli (real-time) ma'lumot uzatish
Paketlarning ketma-ketligini nazorat qilish
Qo'shimcha paket boshqaruvlari (control packets)
V. Xavfsizlik va shifrlash
TLS/SSL shifrlangan soketlarni yaratish
Soket dasturlarida xavfsizlik choralarini ko'rish
Paketlarni sniffing va tahlildan himoya qilish
Foydalanuvchi autentifikatsiyasi
Tarmoqdagi xavfsizlik teshiklarini aniqlash
Shifrlangan aloqa uchun sertifikatlar ishlatish
Ma'lumot integratsiyasini nazorat qilish (checksums)
Xavfsiz ulanish protokollarini tanlash
Qo'zg'atuvchi xabarlarni (trigger messages) boshqarish
Tarmoq xavfsizligi bo'yicha umumiy tavsiyalar
VI. Diagnostika va optimallashtirish
Tarmoq monitoring vositalari bilan ishlash
Paket yo'qotilishini aniqlash
Performansni oshirish texnikalari
Tarmoqli kechikishni tahlil qilish
Soketdagi loglash mexanizmlari
Paketlarning kechiktirilgan yetkazilishi (delayed delivery)
Qo'shimcha buferlash va uning ta'siri
Diagnostik vositalar orqali real vaqtli kuzatish
Soket dasturlarida profiling va optimallashtirish
Performans tahlili uchun tarmoq analitikasi
VII. Ko'p protokolli muloqot
Ko'p protokolli soketlarni boshqarish
HTTP soket dasturlash
FTP va SSH soket protokollari bilan ishlash
DNS orqali IP manzillarni olish
Multicast va broadcast soketlar
Qo'llab-quvvatlash protokollarini kengaytirish
Qo'shimcha xizmatlar bilan birgalikda ishlash (DNS, DHCP)
HTTP/2 va TLS 1.3 protokollarini qo'llash
Asosiy tarmoq protokollarini kengaytirish
RESTful xizmatlar va soketlar integratsiyasi
VIII. Loyihalar va amaliy qo'llanmalar
Chat dasturlar uchun soketlar
O'yinlar uchun real vaqtli soketlar
IoT qurilmalari bilan muloqot
Distributed systems uchun soketlar
Remote Procedure Call (RPC) protokollari
Mikroservislar uchun soket dasturlash
Ma'lumotlarni translyatsiya qilish tizimlari
Multimedia oqimlari (streaming) uchun soketlar
Real vaqtli kuzatuv va boshqaruv tizimlari
Veb-soketlar va ular bilan ishlash (WebSockets)
IX. Testlash va debugging
Soket dasturlarini testlash
Tarmoqdagi paket oqimlarini kuzatish
Xatoliklarni qayta tiklash (fault recovery)
Test stsenariylari yaratish
Loglar asosida debugging
Soketlarda test fayllari yaratish
Tarmoq trafigini simulyatsiya qilish
Qo'shimcha test vositalari integratsiyasi
Xatoliklarni qayd etish va tuzatish
Paketning vaqtinchalik tahlili uchun vositalar
X. Yangi texnologiyalar va istiqbollar
5G va soket dasturlash
Edge computing uchun soket texnologiyalari
Cloud-native tarmoqlar
IoT va soket xavfsizligi
Blockchain tarmoqlarida soketlar
Tarmoqli texnologiyalarning evolyutsiyasi
AI va soket orqali ma'lumot almashish
Zero-trust tarmoqlar va soketlar
Virtual tarmoqlar (SDN) uchun dasturlash
Tarmoq texnologiyalari kelajagi va istiqbollari
2 Requests Kutubxonasi
Requests kutubxonasi bilan tanishuv
HTTP GET va POST so‘rovlarini yuborish
JSON ma'lumotlarini yuborish va qabul qilish
HTTP sarlavhalari bilan ishlash
Cookie ma'lumotlarini olish va boshqarish
HTTP vaqt chegaralarini sozlash
Proxy orqali so‘rovlarni yuborish
HTTPS xavfsiz ulanishlarini boshqarish
Fayllarni yuklash va yuklab olish
API so‘rovlarini yuborish va boshqarish
Bandwidthni tejash uchun HTTP siqishni ishlatish
3 dnspython Kutubxonasi
dnspython kutubxonasi bilan tanishuv
DNS tahlil qilish va ma'lumot olish
DNS A, AAAA va PTR yozuvlarini o‘qish
DNS prefikslarni tahlil qilish
DNS zone transferni amalga oshirish
DNS server manzilini aniqlash
DNS xizmatlarni test qilish uchun so‘rov yuborish
DNS xavfsizlik uchun TSIG ishlatish
DNS loglarini kuzatish va tahlil qilish
4 Scapy Kutubxonasi
Scapy kutubxonasi bilan tanishuv
Tarmoq paketlarini ushlash va tahlil qilish
Paketlarga maxsus sarlavhalar qo‘shish
IP paket manzilini o‘zgartirish va sozlash
UDP va TCP paketlarni jo‘natish va qabul qilish
Ping uchun ICMP paketlarni ishlatish
Tarmoq trafikini qayta tiklash uchun pcap fayllarini ishlatish
Paketni broadcast orqali skanerlash
Tarmoqda xavfsizlik testlarini amalga oshirish
5 Paramiko Kutubxonasi
Paramiko kutubxonasi bilan tanishuv
SSH ulanishlarni boshqarish
Uzoq serverga buyruqlarni bajarish
SFTP yordamida fayllarni uzatish
SSH kalitlarini boshqarish va autentifikatsiya qilish
Uzoq tizim holatini monitoring qilish
SSH orqali interaktiv sessiyalarni boshqarish
Server zaxira skriptlari yaratish
SSH xavfsizligini oshirish uchun xatolarni boshqarish
6 Twisted Kutubxonasi
Twisted kutubxonasi bilan tanishuv
Asinxron TCP server yaratish
UDP server va mijoz dasturini yaratish
WebSocket orqali real vaqt ilovalar yaratish
HTTPS xavfsiz serverni Twisted bilan sozlash
API xizmatlarni boshqarish uchun RESTful server yaratish
Twisted orqali tarmoq monitoring tizimi yaratish
Tarmoqda autentifikatsiya uchun modullarni sozlash
7. Flask Kutubxonasi
Flask kutubxonasi bilan tanishuv
Oddiy RESTful API yaratish
GET va POST so‘rovlarini boshqarish
Fayllarni yuklash va yuklab olish uchun API
Foydalanuvchi autentifikatsiyasi va JWT sozlash
Flask yordamida sahifa shablonlarini yaratish
Flask-da ma'lumotlar bazasiga ulanish
APIni xavfsiz qilish uchun HTTPSni sozlash
Tarmoq monitoring tizimini Flask yordamida yaratish
8. Asyncio Kutubxonasi
Asyncio kutubxonasi bilan tanishuv
Asinxron TCP mijoz/server yaratish
Asinxron DNS so‘rovlarini yuborish
Asyncio yordamida vaqt cheklovlari va qayta ulanishlarni boshqarish
Asinxron ma'lumotlar uzatish uchun WebSocket server yaratish
Ko‘p vazifali tarmoq ilovalari yaratish
Asyncio yordamida loglarni boshqarish
9. NetworkX Kutubxonasi
NetworkX bilan tarmoq diagrammalarini yaratish
Tarmoqdagi tugun va yo‘laklarni tahlil qilish
Diagrammalarni vizualizatsiya qilish
Tarmoqdagi eng qisqa yo‘lni aniqlash
Tarmoqda yuk balanslash uchun grafiklar yaratish
NetworkX yordamida ma'lumotlarni tahlil qilish
Hobby uchun qilsa bo'ladi :)
Qo'shimcha asosiy mavzular
SDN (Software Defined Networking)
Mininet yordamida SDNni emulyatsiya qilish
OpenDaylight va ONOS boshqaruv tizimlarini sozlash
RESTful APIlar bilan SDN integratsiyasi
Network Time Protocol (NTP)
NTP serverlariga ulanish va sinxronizatsiya qilish
HTTP/HTTPS bilan xavfsiz dasturlash
OpenSSL yordamida HTTPS server yaratish
Bandwidthni tejash uchun HTTP siqishni sozlash
Last updated