3-4 Bo'lim

3.3. Uy katalogiga o‘tish (Change to the Home Directory)

Linux yoki Unix tizimlarida har bir foydalanuvchi uchun alohida asosiy (uy) katalog mavjud. Ushbu katalogda foydalanuvchining shaxsiy fayllari, sozlamalari va boshqa ma'lumotlari saqlanadi. Uy katalogiga tezkor kirish bir nechta usulda amalga oshiriladi.

Uy katalogining manzili va belgisi

• Asosiy yo‘l: Odatda, uy katalogi /home/username/ ko‘rinishida bo‘ladi. Masalan, foydalanuvchi ali uchun uy katalogi:

  /home/ali

• ~ belgisi: Bashda uy katalogiga o‘tish yoki u bilan ishlashda ~ (tilde) belgisi qisqartma sifatida ishlatiladi.

  cd ~

Uy katalogiga o‘tish usullari

1. cd buyrug‘i orqali: Foydalanuvchi o‘z uy katalogiga o‘tish uchun cd buyrug‘ini hech qanday argument bermasdan ishlatishi mumkin:

   cd

2. Tilde (~) yordamida:

   cd ~

3. Uy katalogida fayl yoki katalogga murojaat qilish:

   ls ~/documents

   Bu buyruq foydalanuvchining uy katalogidagi documents papkasini ko‘rsatadi.

Tizimdagi boshqa foydalanuvchilarning uy katalogiga o‘tish

Agar boshqa foydalanuvchining uy katalogiga o‘tmoqchi bo‘lsangiz, to‘liq absolyut yo‘lni ko‘rsatishingiz kerak:

cd /home/anotheruser

Agar sizda boshqa foydalanuvchining katalogiga kirish huquqi bo‘lmasa, tizim ruxsatni rad etadi.

Amaliy misol:

cd
pwd

Natija:

/home/ali

Uy katalogiga o‘tish cd yoki ~ orqali juda qulay amalga oshiriladi. Bu foydalanuvchi uchun tezkor navigatsiyani ta’minlaydi va tez-tez ishlatiladigan kataloglarga murojaat qilish imkonini beradi.

3.4. Skript joylashgan katalogga o‘tish (Change to the Directory of the Script)

Ko‘p hollarda Bash skriptlarini ishga tushirganda skriptning joriy ishchi katalogi va o‘zi joylashgan katalog farqli bo‘lishi mumkin. Bu muammo skript joylashgan katalogga avtomatik ravishda o‘tish orqali hal qilinadi. Bashda skriptning joylashgan katalogiga o‘tish uchun maxsus usullar mavjud.

$0 o‘zgaruvchisi

Bashda $0 maxsus o‘zgaruvchisi skriptning to‘liq yo‘lini yoki nomini saqlaydi. Bu orqali skript qaysi katalogda joylashganligini aniqlash mumkin.

Kod namunasi:

#!/bin/bash
echo "Skriptning yo‘li: $0"

Agar siz skriptni /home/ali/scripts/myscript.sh manzilida ishga tushirsangiz, chiqish natijasi quyidagicha bo‘ladi:

Skriptning yo‘li: /home/ali/scripts/myscript.sh

Skript katalogini aniqlash va o‘tish

Quyidagi kod skript joylashgan katalogni aniqlaydi va avtomatik ravishda o‘sha katalogga o‘tadi:

Kod namunasi:

#!/bin/bash
script_dir="$(cd "$(dirname "$0")" && pwd)"
echo "Skript joylashgan katalog: $script_dir"

# Katalogga o‘tish
cd "$script_dir"

Tushuntirish:

• dirname "$0" – Skriptning yo‘lidan faqat katalog qismini ajratib oladi.

• cd "$(dirname "$0")" – Joriy katalogni skript joylashgan katalogga o‘zgartiradi.

• pwd – Hozirgi katalogni ko‘rsatadi.

Bu usul skriptni boshqa kataloglardan ishga tushirganda ham to‘g‘ri katalogga o‘tishni ta’minlaydi.

Amaliy misol:

1. Skriptning tarkibi (myscript.sh):

   #!/bin/bash
   script_dir="$(cd "$(dirname "$0")" && pwd)"
   echo "Skript joylashgan katalog: $script_dir"

2. Ishga tushirish:

   /tmp$ /home/ali/scripts/myscript.sh

3. Natija:

   Skript joylashgan katalog: /home/ali/scripts

Foydali qo‘llanish holatlari

1. Nisbiy yo‘llarni avtomatlashtirish: Skriptlar ko‘pincha o‘z katalogida joylashgan fayllarga murojaat qiladi. Skript joylashgan katalogga avtomatik o‘tish orqali yo‘llarni dinamik boshqarish mumkin.

2. Konfiguratsiya va log fayllar bilan ishlash: Skript ishlayotgan joydan qat’i nazar, barcha fayllar skriptning joylashgan katalogida bo‘lsa, ularni boshqarish osonlashadi.

Xulosa

• Uy katalogiga o‘tish – cd yoki ~ yordamida tez va oson amalga oshiriladi.

• Skript katalogiga o‘tish – $0 o‘zgaruvchisi va dirname funksiyasi yordamida hal qilinadi. Bu usul skriptlar ichida fayllar va yo‘llarni boshqarishni ancha osonlashtiradi.