SQL da GROUP BY Buyrug‘i

SQL tilida GROUP BY buyrug‘i ma'lumotlarni guruhlash uchun ishlatiladi. Bu buyruq aynan bir xil qiymatlarga ega yozuvlarni guruhlarga ajratib, har bir guruh bo‘yicha hisob-kitoblar (agregat funksiyalar) bajarish imkonini beradi.

GROUP BY ko‘pincha COUNT, SUM, AVG, MAX, MIN kabi agregat funksiyalar bilan ishlatiladi.

GROUP BY ning Asosiy Sintaksisi

SELECT ustun_nomi, agregat_funksiyalar
FROM jadval_nomi
GROUP BY ustun_nomi;

• ustun_nomi: Ma'lumotlar guruhlanadigan ustun.

• agregat_funksiyalar: Har bir guruh bo‘yicha hisob-kitoblarni amalga oshiradigan funksiyalar (COUNT, SUM, AVG va boshqalar).

• GROUP BY: Bir xil qiymatlarga ega yozuvlarni guruhlarga ajratadi.

GROUP BY ning Asosiy Xususiyatlari

1. Bir xil qiymatlarni guruhlash: Tanlangan ustun bo‘yicha qiymatlarni guruhlaydi.

2. Agregat funksiyalar bilan ishlash: Har bir guruh uchun hisob-kitob bajaradi.

3. Saralash mumkin: ORDER BY bilan birgalikda ishlatilsa, natijani saralash imkonini beradi.

4. WHERE sharti bilan filtrlangan yozuvlarni guruhlaydi.

Agregat Funksiyalar va GROUP BY

GROUP BY odatda quyidagi agregat funksiyalar bilan birga ishlatiladi:

1. COUNT – Guruhdagi yozuvlar sonini hisoblaydi.

2. SUM – Guruhdagi qiymatlarning yig‘indisini hisoblaydi.

3. AVG – Guruhdagi qiymatlarning o‘rtacha qiymatini topadi.

4. MAX – Guruhdagi eng katta qiymatni topadi.

5. MIN – Guruhdagi eng kichik qiymatni topadi.

GROUP BY bilan Misollar

Faraz qilaylik, bizda quyidagi mahsulotlar jadvali mavjud:

id	nom	kategoriya	narx
1	Kompyuter	Elektronika	1500
2	Printer	Elektronika	300
3	Stol	Mebel	200
4	Kursi	Mebel	150
5	Televizor	Elektronika	1000
6	Stol Lampasi	Mebel	50

1. COUNT bilan GROUP BY

Vazifa: Har bir kategoriya bo‘yicha mahsulotlar sonini hisoblash.

SQL so‘rovi:

SELECT kategoriya, COUNT(*) AS mahsulot_soni
FROM mahsulotlar
GROUP BY kategoriya;

Natija:

kategoriya	mahsulot_soni
Elektronika	3
Mebel	3

Izoh:

• COUNT(*) har bir guruhdagi yozuvlar sonini hisoblaydi.

• GROUP BY kategoriya har bir kategoriya bo‘yicha guruhlashni amalga oshiradi.

2. SUM bilan GROUP BY

Vazifa: Har bir kategoriya bo‘yicha mahsulotlarning umumiy narxini hisoblash.

SQL so‘rovi:

SELECT kategoriya, SUM(narx) AS umumiy_narx
FROM mahsulotlar
GROUP BY kategoriya;

Natija:

kategoriya	umumiy_narx
Elektronika	2800
Mebel	400

Izoh:

• SUM(narx) guruhdagi barcha mahsulotlarning narxini qo‘shadi.

3. AVG bilan GROUP BY

Vazifa: Har bir kategoriya bo‘yicha mahsulot narxlarining o‘rtacha qiymatini hisoblash.

SQL so‘rovi:

SELECT kategoriya, AVG(narx) AS ortacha_narx
FROM mahsulotlar
GROUP BY kategoriya;

Natija:

kategoriya	ortacha_narx
Elektronika	933.33
Mebel	133.33

Izoh:

• AVG(narx) har bir guruh bo‘yicha narxlarning o‘rtacha qiymatini hisoblaydi.

4. MAX va MIN bilan GROUP BY

Vazifa: Har bir kategoriya bo‘yicha eng katta va eng kichik narxlarni topish.

SQL so‘rovi:

SELECT kategoriya, MAX(narx) AS eng_katta_narx, MIN(narx) AS eng_kichik_narx
FROM mahsulotlar
GROUP BY kategoriya;

Natija:

kategoriya	eng_katta_narx	eng_kichik_narx
Elektronika	1500	300
Mebel	200	50

Izoh:

• MAX(narx) guruhdagi eng katta qiymatni topadi.

• MIN(narx) guruhdagi eng kichik qiymatni topadi.

5. WHERE va GROUP BY Birgalikda Ishlatish

Vazifa: Narxi 200 dan katta bo‘lgan mahsulotlarni guruhlash va ularning sonini hisoblash.

SQL so‘rovi:

SELECT kategoriya, COUNT(*) AS mahsulot_soni
FROM mahsulotlar
WHERE narx > 200
GROUP BY kategoriya;

Natija:

kategoriya	mahsulot_soni
Elektronika	2

Izoh:

• WHERE narx > 200 faqat narxi 200 dan katta bo‘lgan yozuvlarni tanlaydi.

• GROUP BY kategoriya qolgan yozuvlarni guruhlarga ajratadi.

6. HAVING bilan GROUP BY

HAVING operatori GROUP BY bilan ishlatiladi va guruhlangan natijalarni filtrlash uchun ishlatiladi.

Vazifa: Har bir kategoriya bo‘yicha mahsulotlar sonini hisoblab, faqat 2 dan ortiq mahsulotga ega kategoriyalarni ko‘rsatish.

SQL so‘rovi:

SELECT kategoriya, COUNT(*) AS mahsulot_soni
FROM mahsulotlar
GROUP BY kategoriya
HAVING COUNT(*) > 2;

Natija:

kategoriya	mahsulot_soni
Elektronika	3
Mebel	3

Izoh:

• HAVING COUNT(*) > 2 guruhlardan faqat 2 tadan ortiq mahsulotga ega bo‘lganlarini tanlaydi.

GROUP BY ning Afzalliklari

1. Guruhlash: Bir xil qiymatlarga ega yozuvlarni birlashtiradi.

2. Hisob-kitob imkoniyati: Agregat funksiyalar bilan birgalikda ishlaydi.

3. Moslashuvchan: WHERE va HAVING kabi operatorlar bilan ishlaydi.

Cheklovlari

1. WHERE sharti guruhlashdan oldin yozuvlarni filtrlaydi, HAVING esa guruhlangan natijalarni filtrlaydi.

2. NULL qiymatlar bir guruh sifatida ko‘riladi.

• GROUP BY operatori bir xil qiymatlarga ega yozuvlarni guruhlarga ajratish uchun ishlatiladi.

• Agregat funksiyalar (COUNT, SUM, AVG, MAX, MIN) bilan birgalikda ishlatiladi.

• WHERE va HAVING operatorlari bilan birgalikda guruhlangan ma'lumotlarni yanada aniqroq boshqarish mumkin.

GROUP BY buyruqini tushunish orqali siz katta hajmdagi ma'lumotlar bazasi ustida samarali tahlillarni amalga oshirishirish mumkin. Ayniqsa tera bayt bazada judayam as qotadi.