C# ACCESS MODIFIERS

C# dasturlash tilida access modifiers (kirish modifikatorlari) sinf, metod, xususiyat va boshqa a’zolarning qayerdan foydalanilishini boshqarish uchun ishlatiladi. Kirish modifikatorlari yordamida kodning xavfsizligi va moslashuvchanligini oshirish mumkin.

Access Modifiers turlari

C# da quyidagi asosiy kirish modifikatorlari mavjud:

1. public

2. private

3. protected

4. internal

5. protected internal

6. private protected

1 public

public modifikatori bilan belgilangan a’zolar istalgan joydan ochiq va foydalanishga ruxsat etilgan.

Misol:

public class Mashina
{
    public string Model;

    public void ChopEt()
    {
        Console.WriteLine($"Model: {Model}");
    }
}

// Chaqiruv
Mashina mashina = new Mashina();
mashina.Model = "Toyota";
mashina.ChopEt();

Chiqish:

Model: Toyota

2 private

private modifikatori bilan belgilangan a’zolar faqat o‘z sinfi ichida foydalanilishi mumkin.

Misol:

public class Mashina
{
    private string Model;

    public void O‘rnatish(string model)
    {
        Model = model;
    }

    public void ChopEt()
    {
        Console.WriteLine($"Model: {Model}");
    }
}

// Chaqiruv
Mashina mashina = new Mashina();
mashina.O‘rnatish("Toyota");
mashina.ChopEt();

Chiqish:

Model: Toyota

3 protected

protected modifikatori bilan belgilangan a’zolar faqat o‘z sinfi yoki undan meros olgan sinflar ichida foydalanilishi mumkin.

Misol:

public class Hayvon
{
    protected void OvozChiqarish()
    {
        Console.WriteLine("Hayvon ovoz chiqarmoqda.");
    }
}

public class It : Hayvon
{
    public void Yugurish()
    {
        OvozChiqarish();
        Console.WriteLine("It yugurmoqda.");
    }
}

// Chaqiruv
It it = new It();
it.Yugurish();

Chiqish:

Hayvon ovoz chiqarmoqda.
It yugurmoqda.

4 internal

internal modifikatori bilan belgilangan a’zolar faqat bir xil yig‘ilish (assembly) ichida foydalanilishi mumkin.

Misol:

internal class Mashina
{
    internal string Model;

    internal void ChopEt()
    {
        Console.WriteLine($"Model: {Model}");
    }
}

// Chaqiruv (bir xil assembly ichida)
Mashina mashina = new Mashina();
mashina.Model = "Toyota";
mashina.ChopEt();

Chiqish:

Model: Toyota

5 protected internal

protected internal modifikatori bilan belgilangan a’zolar bir xil yig‘ilish ichida yoki undan meros olgan sinflarda foydalanilishi mumkin.

Misol:

public class Hayvon
{
    protected internal void ChopEt()
    {
        Console.WriteLine("Bu hayvon.");
    }
}

public class It : Hayvon
{
    public void Yugurish()
    {
        ChopEt();
    }
}

// Chaqiruv (bir xil assembly ichida)
It it = new It();
it.Yugurish();

Chiqish:

Bu hayvon.

6 private protected

private protected modifikatori bilan belgilangan a’zolar faqat bir xil yig‘ilish ichida va undan meros olgan sinflarda foydalanilishi mumkin.

Misol:

public class Hayvon
{
    private protected void ChopEt()
    {
        Console.WriteLine("Bu hayvon (faqat meros uchun).");
    }
}

public class It : Hayvon
{
    public void Yugurish()
    {
        ChopEt();
    }
}

// Chaqiruv (bir xil assembly ichida)
It it = new It();
it.Yugurish();

Chiqish:

Bu hayvon (faqat meros uchun).

Access Modifiers taqqoslash jadvali

Modifikator	O‘z sinfida	Meros olgan sinfda	Bir xil yig‘ilishda	Yig‘ilishdan tashqarida
public	✅	✅	✅	✅
private	✅	❌	❌	❌
protected	✅	✅	❌	❌
internal	✅	✅	✅	❌
protected internal	✅	✅	✅	❌
private protected	✅	✅	❌	❌

Xulosa

C# da access modifiers yordamida sinflar va ularning a’zolarining kirish darajasini boshqarish mumkin. Bu dasturda xavfsizlikni oshirish va loqayd foydalanishlarning oldini olish uchun muhim vositadir. Modifikatorlarni to‘g‘ri tanlash dastur tuzilishini mustahkam qiladi.