Qo‘shimcha Tarmoq Vositalari (netstat, ss, lsof)

Linux operatsion tizimida tarmoq faoliyatini kuzatish, ulanishlarni tekshirish va muammolarni aniqlash uchun bir nechta muhim vositalar mavjud. Quyida netstat, ss va lsof vositalari haqida tushuntirish va ularni qanday qo‘llash haqida ma'lumot berilgan.

netstat – Tarmoq Statistikasi

netstat bu tarmoq ulanishlari, marshrutlash jadvallari, interfeys statistikasi va boshqa tarmoq faoliyati haqida ma'lumot ko‘rsatadigan vositadir.

netstat buyruqlari va tavsiflari

Tarmoq ulanishlarini ko‘rsatish

netstat -tuln

• -t – TCP ulanishlarini ko‘rsatadi.

• -u – UDP ulanishlarini ko‘rsatadi.

• -l – Faqat tinglayotgan (LISTEN) ulanishlarni ko‘rsatadi.

• -n – Manzillarni va portlarni raqamli formatda ko‘rsatadi.

Hozirgi ulanishlarni ko‘rish

netstat -an

Bu buyruq barcha hozirgi ulanishlarni (TCP, UDP) ko‘rsatadi.

Marshrutlash jadvalini ko‘rish

netstat -r

Bu buyruq tarmoq marshrutlash jadvalini ko‘rsatadi.

Interfeys statistikasi

netstat -i

Bu buyruq tarmoq interfeyslarining statistik ma'lumotlarini ko‘rsatadi.

TCP ulanish holatlari

netstat -at

Bu buyruq barcha TCP ulanishlarning holatini (ESTABLISHED, LISTEN, CLOSE_WAIT) ko‘rsatadi.

netstat dan foydalanish natijasi

Proto Recv-Q Send-Q Local Address           Foreign Address         State
tcp        0      0 192.168.1.100:22        192.168.1.101:51234     ESTABLISHED
tcp        0      0 127.0.0.1:3306          0.0.0.0:*               LISTEN

• Proto: Protokol (TCP yoki UDP).

• Local Address: Mahalliy manzil va port.

• Foreign Address: Masofaviy manzil va port.

• State: Ulanish holati (ESTABLISHED, LISTEN, CLOSE_WAIT).

ss – Tarmoq Soketlarini Kuzatish

ss (socket statistics) bu netstat vositasining zamonaviy va tezkor alternativasi. U tizimdagi soketlar haqida batafsil va tezkor ma'lumot beradi.

ss buyruqlari va tavsiflari

TCP ulanishlarni ko‘rsatish

ss -t

Bu buyruq barcha TCP ulanishlarni ko‘rsatadi.

UDP ulanishlarni ko‘rsatish

ss -u

Bu buyruq barcha UDP ulanishlarni ko‘rsatadi.

Tinglayotgan (LISTEN) ulanishlarni ko‘rish

ss -l

Bu buyruq faqat tinglayotgan ulanishlarni ko‘rsatadi.

Raqamli formatda manzillarni ko‘rsatish

ss -tn

Bu buyruq TCP ulanishlarni manzillarni raqamli formatda ko‘rsatadi.

Ulanish holatlari bo‘yicha filtrlash

ss state established

Bu buyruq faqat ESTABLISHED holatidagi ulanishlarni ko‘rsatadi.

ss dan foydalanish natijasi

Netid  State      Recv-Q Send-Q  Local Address:Port         Peer Address:Port
tcp    ESTAB      0      0       192.168.1.100:ssh          192.168.1.101:51234
tcp    LISTEN     0      50      127.0.0.1:mysql            0.0.0.0:*

• Netid: Soket identifikatori (TCP, UDP).

• State: Ulanish holati.

• Local Address: Mahalliy manzil va port.

• Peer Address: Ulangan masofaviy manzil va port.

lsof – Fayl va Protsesslarni Boshqarish

lsof (list open files) bu ochiq fayllar va protsesslar haqida ma'lumot beruvchi vosita. Linuxda barcha tarmoq soketlari ham fayl tizimi orqali boshqariladi, shuning uchun lsof tarmoq ulanishlari haqida ham ma'lumot bera oladi.

lsof buyruqlari va tavsiflari

Tarmoq soketlarini ko‘rsatish

lsof -i

Bu buyruq barcha tarmoq soketlari va ulanishlarni ko‘rsatadi.

Ma'lum portda ishlayotgan protsessni topish

lsof -i :8080

Bu buyruq 8080-portdan foydalanayotgan protsessni topadi.

Protokol bo‘yicha filtrlash

lsof -i tcp

Bu buyruq TCP soketlarini ko‘rsatadi.

lsof -i udp

Bu buyruq UDP soketlarini ko‘rsatadi.

Fayl tizimidagi barcha ochiq fayllarni ko‘rish

lsof /var/log/syslog

Bu buyruq syslog fayliga ochiq bo‘lgan barcha protsesslarni ko‘rsatadi.

lsof dan foydalanish natijasi

COMMAND    PID   USER   FD   TYPE DEVICE SIZE/OFF NODE NAME
sshd       1234  root   3u   IPv4  10234      0t0  TCP 192.168.1.100:ssh->192.168.1.101:51234 (ESTABLISHED)
mysqld     5678  mysql  8u   IPv4  20456      0t0  TCP 127.0.0.1:mysql (LISTEN)

• COMMAND: Protsess nomi.

• PID: Protsess identifikatori.

• USER: Protsessni ishga tushirgan foydalanuvchi.

• FD: Fayl deskriptori (masalan, 3u – o‘qish va yozish uchun ochiq).

• NAME: Tarmoq soketi manzili.

Qo‘shimcha Qo‘llanish Misollari

Hozirgi tarmoq ulanishlarini kuzatish

watch -n 1 'ss -tun'

Bu buyruq har bir soniyada hozirgi tarmoq ulanishlarini ko‘rsatadi.

Ma'lum protsess uchun tarmoq ulanishlarini topish

lsof -i -p 1234

Bu buyruq PID 1234 bo‘lgan protsessning barcha tarmoq ulanishlarini ko‘rsatadi.

Marshrutlash jadvalini kuzatish

netstat -r

Yoki:

ip route

Vositalarning Taqqoslanishi

Vosita	Tavsif	Afzalliklari
netstat	Tarmoq ulanishlarini, interfeyslarni va marshrutlash jadvalini ko‘rsatadi.	Keng qo‘llanilgan, ammo eski.
ss	Zamonaviy va tezkor tarmoq soketlari statistikasi vositasi.	Yangi imkoniyatlar va tez ishlash.
lsof	Ochiq fayllar va protsesslarni ko‘rsatadi.	Fayllar va protsesslar bilan ishlashda qulay.

• netstat, ss, va lsof vositalari tarmoq ulanishlarini boshqarish va diagnostika qilish uchun juda foydali vositalardir.

• netstat eski tizimlarda ko‘p ishlatiladi, lekin zamonaviy Linux distributivlarida ss tavsiya etiladi.

• lsof esa ochiq fayllar va protsesslar haqida chuqur ma'lumot beradi va portlardan foydalanayotgan protsesslarni aniqlashda qo‘llaniladi.