5-7

5.4. Chop etilmaydigan belgilarni ko‘rsatish (Show Non-printable Characters)

cat buyrug‘i yordamida fayldagi ko‘rinmaydigan yoki chop etilmaydigan maxsus belgilarni aniqlash va ko‘rsatish mumkin. Bunday belgilar odatda terminalda ko‘rinmaydi va boshqaruv belgilarini o‘z ichiga oladi.

Nazariy tushuntirish:

• Chop etilmaydigan belgilar boshqaruv belgilaridan iborat bo‘lib, faylda maxsus vazifalarni bajaradi. Masalan, yangi qator (), tabulyatsiya () yoki boshqa maxsus belgilar.

• Bu belgilarni ko‘rish uchun cat -v parametri ishlatiladi.

Amaliy misollar:

1. Maxsus belgilarni ko‘rsatish:

   cat -v specialfile.txt

   Bu buyruq faylda mavjud bo‘lgan chop etilmaydigan belgilarni ko‘rsatadi. Masalan, yangi qator (^J), tabulyatsiya (^I), va boshqalar ko‘rinadi.

2. Misol natijasi:

   Hello^Iworld^M

   • ^I – Tabulyatsiya belgisi.

   • ^M – Carriage return (Windows uslubidagi yangi qator belgisi).

3. Ko‘rinmaydigan belgilarni analiz qilish: Agar faylda g‘alati yoki buzilgan qatorlar mavjud bo‘lsa, ushbu parametr belgilarni aniqlashda yordam beradi.

Foydali parametrlar:

• -A – Barcha maxsus belgilarni ko‘rsatadi (shu jumladan qator boshidagi $ belgisini).

  cat -A file.txt

• -e – Qator oxirlarini $ belgisi bilan ko‘rsatadi.

• -t – Tabulyatsiyani ko‘rinadigan qilib o‘zgartiradi.

5.5. Standart kiritmadan o‘qish (Read from Standard Input)

cat buyrug‘i kiritma (STDIN) orqali foydalanuvchidan yoki boshqa buyruqlardan kelayotgan ma'lumotni qabul qilishi mumkin. Bu, odatda, terminalda ma'lumotlarni qo‘lda kiritishda yoki buyruqlar o‘rtasida ma'lumot almashishda qo‘llaniladi.

Nazariy tushuntirish:

• Standart kiritma (STDIN) – foydalanuvchi terminal orqali yoki boshqa buyruqlardan ma'lumotlarni qabul qilish jarayonidir.

• cat buyrug‘i standart kiritmadan ma'lumot olgach, uni terminalga chiqaradi yoki faylga yozadi.

• Ctrl + D tugmasi standart kiritmani yakunlaydi.

Amaliy misollar:

1. Terminal orqali kiritmani qabul qilish:

   cat

   • Foydalanuvchi terminalga matn kiritadi.

   • Kiritilgan matn terminalda ko‘rsatiladi.

   • Kiritishni yakunlash uchun Ctrl + D tugmasini bosing.

2. Quvur orqali boshqa buyruqdan kiritma olish:

   echo "Hello world!" | cat

   Bu buyruq echo orqali kelayotgan matnni qabul qilib, uni ekranda ko‘rsatadi.

3. Standart kiritmadan faylga yozish:

   cat > newfile.txt

   • Terminaldan matn kiritiladi va faylga yoziladi.

   • Ctrl + D tugmasi orqali yozish tugallanadi.

4. Quvur orqali ko‘p bosqichli jarayon:

   ls -l | grep ".txt" | cat

   Bu buyruqlar zanjiri katalogdagi .txt kengaytmali fayllarni qidirib, natijani ekranga chiqaradi.

5.6. Chiqish bilan qator raqamlarini ko‘rsatish (Display Line Numbers with Output)

Fayldagi har bir qatorni raqamlar bilan birgalikda ko‘rsatish cat -n parametri yordamida amalga oshiriladi. Bu, ayniqsa, kod yoki uzun matnli fayllarda navigatsiyani osonlashtiradi.

Nazariy tushuntirish:

• Qator raqamlari fayl tarkibini o‘qish va tahlil qilishda qulaylik yaratadi.

• Raqamlar har bir qator boshida ko‘rsatiladi.

Amaliy misollar:

1. Oddiy fayl tarkibini raqamlar bilan ko‘rsatish:

   cat -n file.txt

   Natija:

   1  Hello, world!
   2  This is a sample text.
   3  Another line.

2. Raqamlarni faqat bo‘sh bo‘lmagan qatorlar uchun ko‘rsatish:

   cat -b file.txt

   Bu buyruq faqat bo‘sh bo‘lmagan qatorlarga raqam beradi.

3. Raqamlangan qatorlar bilan tahlil: Kod yoki konfiguratsiya faylida xatolikni qidirishda qator raqamlarini ko‘rish juda foydali.

5.7. Gzipped fayllarni birlashtirish (Concatenate gzipped files)

cat buyrug‘i odatiy holda siqilgan fayllar bilan ishlay olmaydi. Ammo, zcat, gzip -dc, yoki gunzip -c buyrug‘idan foydalanib, siqilgan fayllarni ochish va birlashtirish mumkin.

Nazariy tushuntirish:

• Gzipped fayllar – ma'lumotlarni siqish orqali hajmini kamaytiradigan fayllar.

• Bunday fayllarni ochish uchun gzip yoki zcat kabi vositalardan foydalaniladi.

• Bir nechta siqilgan fayllarni birlashtirish orqali ularning tarkibini ko‘rish yoki saqlash mumkin.

Amaliy misollar:

1. Siqilgan faylni ochib ko‘rsatish:

   zcat compressedfile.gz

2. Bir nechta siqilgan fayllarni birlashtirish:

   zcat file1.gz file2.gz > combined.txt

   Bu buyruq ikki siqilgan faylni ochib, ularni combined.txt fayliga yozadi.

3. Siqilgan fayllarni quvur orqali ko‘rsatish:

   gzip -dc file1.gz | less

   Bu buyruq fayl tarkibini ochib, sahifalab ko‘rsatadi.

4. Birlashtirish va siqilgan holda saqlash:

   zcat file1.gz file2.gz | gzip > merged.gz

   Bu buyruq fayllarni ochib, birlashtirgach, qayta siqib saqlaydi.

Xulosa:

1. Chop etilmaydigan belgilarni ko‘rsatish: Maxsus belgilar tahlilini osonlashtiradi.

2. Standart kiritmadan o‘qish: Terminaldan yoki boshqa buyruqlardan ma'lumotlarni qabul qilish imkonini beradi.

3. Qator raqamlarini ko‘rsatish: Matnli fayllarni boshqarishni qulaylashtiradi.

4. Gzipped fayllar bilan ishlash: Siqilgan fayllarni ochish va birlashtirishda zcat va gzip vositalari qo‘llaniladi.