Yordam boshqaruvi va buyruqlarni o'rganish

Linuxda yordam boshqaruvi va buyruqlarni o'rganish tizimni samarali boshqarish uchun muhimdir. Yordam olish, buyruqlarni ketma-ket ishga tushirish, fon rejimida ishlatish va jurnal yozuvlarini kuzatish orqali tizimni chuqurroq o'rganish mumkin. Quyida ushbu amallarni bajarish uchun kerakli buyruqlar va ma'lumotlar haqida batafsil malumot berilgan bu haqida.

1 Yordam Olish Va Buyruqlar Haqida Ma'lumot

Linux buyruqlari haqida yordam olish uchun man (manual) va --help flaglaridan foydalanish mumkin.

man – Buyruqning To'liq

man buyrug'i Linuxda mavjud buyruqlar va dasturlar haqida to'liq qo'llanma (manual) beradi. Bu buyruq yordamida har bir buyruqning flaglari, opsiyalari va qo'llanilishi haqida batafsil ma'lumotga ega bo'lishingiz mumkin.

man command

Misollar:

man ls       # 'ls' buyrug'i haqida to'liq ma'lumot
man tar      # 'tar' buyrug'i haqida to'liq ma'lumot
man ps       # 'ps' buyrug'i haqida to'liq ma'lumot

Man sahifalarida foydalanish:

• Q – Sahifani yopish uchun.

• Arrow keys – Yuqoriga va pastga harakatlanish uchun.

• /search_term – Muayyan so'zni qidirish uchun.

--help – Buyruqning Qisqacha Ma'lumoti

--help flagi har bir buyruq bilan qisqa yordam olish imkoniyatini beradi. Bu usul orqali siz buyruqning asosiy flaglari va opsiyalari haqida tez ma'lumot olishingiz mumkin.

command --help

Misollar:

ls --help       # 'ls' buyrug'ining qisqacha ma'lumotini ko'rsatish
tar --help      # 'tar' buyrug'ining qisqacha ma'lumotini ko'rsatish
grep --help     # 'grep' buyrug'ining qisqacha ma'lumotini ko'rsatish

Bu usul orqali biror buyruqning asosiy flaglari haqida tezkor ma'lumotga ega bo'lasiz va ularni qanday ishlatishni bilib olishingiz mumkin.

2 Buyruqlarni Birlashtirish Va Fon Rejimida Ishlatish

Linuxda buyruqlarni bir-biriga bog'lab yoki fon rejimida ishga tushirish orqali tizimni yanada samarali boshqarish mumkin.

command1 && command2 – Buyruqlar Ketma-Ketligini Ishga Tushirish

&& operatori yordamida bir nechta buyruqni ketma-ket ishga tushirish mumkin. Bu yerda birinchi buyruq muvaffaqiyatli bajarilgandan so'ng ikkinchi buyruq ishga tushadi. Agar birinchi buyruq muvaffaqiyatsiz tugasa, ikkinchi buyruq ishga tushmaydi.

command1 && command2

Misollar:

mkdir new_folder && cd new_folder        # Katalog yaratilsa, unga o'tish
ping -c 1 google.com && echo "Aloqa mavjud"  # Ping muvaffaqiyatli bo'lsa, xabar chiqaradi

command & – Buyruqni Fon Rejimida Ishlatish

& belgisini buyruq oxirida yozish orqali uni fon rejimida ishga tushirishingiz mumkin. Fon rejimida ishlash orqali buyruq bajarilayotganda terminalda boshqa buyruqlarni kiritishda davom etishingiz mumkin.

command &

Misollar:

firefox &           # Firefoxni fon rejimida ishga tushirish
sleep 30 &          # 30 soniya kutish buyruqni fon rejimida bajarish

Fon Rejimidagi Jarayonlarni Kuzatish:

• jobs buyrug'i yordamida fon rejimida ishlayotgan jarayonlarni ko'rishingiz mumkin.

• fg %job_number – Ma'lum bir fon jarayonini asosiy rejimga qaytaradi.

3 Jurnal Yozuvlari Va Tizim Hodisalari

Linux tizimida hodisalarni kuzatish va diagnostika qilish uchun jurnal (log) fayllaridan foydalaniladi. /var/log/ katalogida joylashgan log fayllar tizim va dasturiy ta'minotning holati, xavfsizlik, va boshqa muhim ma'lumotlarni saqlaydi. Quyida eng muhim log fayllar haqida ma'lumot berilgan.

/var/log/syslog – Umumiy Tizim Yozuvlari

/var/log/syslog fayli tizimda sodir bo'lgan umumiy hodisalarni, xabarlarni va diagnostika ma'lumotlarini saqlaydi. Ushbu fayl orqali umumiy tizim holatini kuzatishingiz mumkin.

cat /var/log/syslog

Yordamchi Buyruqlar:

• tail -f /var/log/syslog – Jurnal fayli oxiridan real vaqt rejimida yangi yozuvlarni ko'rsatish.

• grep – Maxsus so'zlarni qidirish uchun ishlatiladi, masalan: grep "error" /var/log/syslog.

Misol:

tail -f /var/log/syslog       # syslog faylining yangi yozuvlarini real vaqt rejimida kuzatish
grep "error" /var/log/syslog   # syslog ichidan "error" so'zini qidirish

/var/log/auth.log – Xavfsizlik Va Avtorizatsiya Yozuvlari

/var/log/auth.log fayli tizimda foydalanuvchi avtorizatsiyasi, root huquqlarini ishlatish va SSH ulanishlarini qayd qiladi. Bu fayl tizim xavfsizligini kuzatish uchun muhimdir.

cat /var/log/auth.log

Misollar:

tail -f /var/log/auth.log          # auth.log faylining yangi yozuvlarini kuzatish
grep "sudo" /var/log/auth.log       # sudo bilan bog'liq yozuvlarni qidirish

/var/log/dmesg – Yadro Hodisalari Yozuvi

/var/log/dmesg fayli tizim yadro hodisalari, asosan, apparatga bog'liq hodisalar (yuklanish vaqtidagi jarayonlar, qurilmalarni aniqlash) haqida ma'lumot beradi. Dmesg faylini ko'rish orqali yadro hodisalarini kuzatish mumkin.

dmesg

Misollar:

dmesg | tail            # Yadro hodisalaridan so'nggi yozuvlarni ko'rsatish
dmesg | grep "usb"      # Yadro yozuvlaridan "usb" so'zini qidirish

Boshqa Muhim Log Fayllar

/var/log/ katalogida boshqa turli log fayllar mavjud, ulardan ba'zilari quyida keltirilgan:

• /var/log/kern.log – Yadroga oid xabar va yozuvlar.

• /var/log/boot.log – Tizim yuklanish vaqtidagi xabarlar.

• /var/log/faillog – Noto'g'ri login urinishlari haqida yozuvlar.

• /var/log/apt/ – Paketlarni o'rnatish va yangilash yozuvlari (Apt bilan bog'liq).

Misollar:

cat /var/log/kern.log       # Yadro xabarlari va hodisalarini ko'rish
cat /var/log/boot.log       # Tizim yuklanish xabarlarini ko'rish
cat /var/log/apt/history.log # O'rnatilgan paketlar tarixini ko'rish

Xulosa

Linuxda tizim bilan samarali ishlash uchun quyidagi amallarni bajarish mumkin:

• Yordam olish va buyruqlar haqida ma'lumot:

  • man command – Buyruqning to'liq qo'llanmasi.

  • command --help – Buyruqning qisqacha ma'lumoti.

• Buyruqlarni birlashtirish va fon rejimida ishlatish:

  • command1 && command2 – Buyruqlar ketma-ketligini ishga tushirish.

  • command & – Buyruqni fon rejimida ishlatish.

• Jurnal yozuvlari va tizim hodisalari:

  • /var/log/syslog – Umumiy tizim yozuvlari.

  • /var/log/auth.log – Xavfsizlik va avtorizatsiya yozuvlari.

  • /var/log/dmesg – Yadro hodisalari yozuvi.

Bu buyruqlar va log fayllar yordamida tizim holatini, xavfsizlik yozuvlarini, va diagnostika ma'lumotlarini kuzatishingiz mumkin. Bu orqali muammolarni tezkorlik bilan aniqlash va tizimni samarali boshqarish imkoniyatlari oshadi.