5- 8

9.5. Tarmoqqa yo‘naltirish (Redirection to network addresses)

Linuxda chiqish oqimini tarmoq orqali boshqa kompyuter yoki serverga yo‘naltirish mumkin. Buning uchun tarmoq vositalari va protokollari, masalan, nc (Netcat), ssh yoki curl yordamida yo‘naltirish amalga oshiriladi. Bu usul orqali jarayon natijalarini masofadagi serverlarga uzatish va ularda qayta ishlash imkoniyatlari yaratiladi.

Nazariy tushuntirish:

• Tarmoq manzillari – masofaviy server yoki qurilmalarning IP-manzili yoki domen nomi.

• Netcat (nc) – tarmoqqa bog‘lanish va ma'lumot uzatish uchun ko‘p funksiyali vosita.

• SSH orqali xavfsiz ma'lumot almashish.

Amaliy misollar:

1. Chiqishni tarmoq manziliga uzatish:

   echo "Salom, dunyo!" | nc 192.168.1.100 8080

   Bu buyruq matnni 192.168.1.100 IP-manzilidagi 8080-port orqali yuboradi.

2. Masofaviy serverga SSH orqali yozish:

   ls | ssh user@remote-server "cat > remote-files-list.txt"

   Bu buyruq ls natijasini masofaviy serverdagi remote-files-list.txt fayliga yozadi.

3. HTTP orqali ma'lumot uzatish:

   echo "data=value" | curl -X POST http://example.com/api/upload

   Bu buyruq HTTP orqali serverga POST so‘rov yuboradi.

Qo‘llanilish holatlari:

• Ma'lumotlarni masofaviy serverlarga uzatish.

• Serverlararo avtomatlashtirilgan ma'lumot almashish.

• Tarmoq monitoringi va xavfsiz uzatmalar.

9.6. Xato xabarlarini stderr oqimiga chiqarish (Print error messages to stderr)

Linuxda buyruqlar yoki jarayonlar bajarilishida xatoliklar yuzaga kelganda ular standart xato oqimiga (STDERR) chiqariladi. Bu xabarlarni standart natija oqimidan (STDOUT) ajratib olish va tahlil qilish oson bo‘lishi uchun zarurdir.

Nazariy tushuntirish:

• STDERR – jarayon xatoliklari va ogohlantirish xabarlarini chiqaradigan oqim.

• STDERR va STDOUT oqimlari alohida yo‘naltirilishi yoki birlashtirilishi mumkin.

Amaliy misollar:

1. Xatoni STDERR ga chiqarish:

   echo "Xato yuz berdi!" 1>&2

   Bu buyruq STDERR oqimiga xabar chiqaradi.

2. Xatoni faylga yozish:

   ls /yoq-fayl 2> error.log

   Bu buyruqdan kelgan xatolik error.log fayliga yoziladi.

3. Xato va natijani bir joyga yo‘naltirish:

   ls /yoq-fayl > output.log 2>&1

   Bu buyruq natijalar va xatolarni bir xil faylga yozadi.

Qo‘llanilish holatlari:

• Xatoliklarni alohida tahlil qilish.

• Jarayon diagnostikasi va xatolarni avtomatik qayta ishlash.

9.7. Bir nechta buyruqlarni bitta faylga yo‘naltirish (Redirecting multiple commands to the same file)

Linuxda bir nechta buyruqlardan keladigan natijalarni bitta faylga yo‘naltirish orqali ularni markazlashtirib boshqarish mumkin. Bu usul, ayniqsa, log fayllar yaratishda va natijalarni tahlil qilishda juda foydali.

Nazariy tushuntirish:

• >> operatori faylga ma'lumotni qo‘shimcha yozish imkonini beradi.

• Bir nechta buyruqlar natijasini bir xil faylga yo‘naltirish orqali barcha ma'lumotlar bir joyda to‘planadi.

Amaliy misollar:

1. Ikki buyruq natijasini bitta faylga yozish:

   date > log.txt
   uptime >> log.txt

   Bu buyruqlar log.txt fayliga vaqt va tizim holatini yozadi.

2. Buyruqlarni quvur orqali birlashtirish:

   (ls; echo "Qo‘shimcha matn") > combined.log

   Bu buyruqlar natijalarni combined.log fayliga yozadi.

3. Bir nechta buyruqlarni log faylga yozish:

   df -h >> system.log
   free -m >> system.log

Qo‘llanilish holatlari:

• Log fayllar yaratish va tahlil qilish.

• Bir nechta jarayon natijalarini markazlashtirish.

9.8. Standart kiritmani yo‘naltirish (Redirecting STDIN)

Linuxda buyruqlar kiritmani (STDIN) terminal orqali yoki boshqa manbadan oladi. Kiritma oqimini boshqa manbadan yo‘naltirish orqali avtomatlashtirilgan jarayonlar va buyruqlar ketma-ketligini boshqarish mumkin.

Nazariy tushuntirish:

• STDIN – foydalanuvchi yoki boshqa jarayonlardan keladigan kiritma oqimi.

• < operatori kiritma oqimini fayldan yo‘naltirish uchun ishlatiladi.

Amaliy misollar:

1. Fayldan kiritma olish:

   cat < input.txt

   Bu buyruq input.txt faylini o‘qib, natijani ekranda ko‘rsatadi.

2. Kiritmani boshqa buyruqqa yo‘naltirish:

   sort < names.txt

   Bu buyruq names.txt faylini saralab natijani ekranga chiqaradi.

3. Quvur orqali kiritma olish:

   echo "Matn" | wc -w

   Bu buyruq matndagi so‘zlar sonini hisoblaydi.

Qo‘llanilish holatlari:

• Katta hajmdagi fayllarni tahlil qilish.

• Jarayonlar o‘rtasida ma'lumot almashish.

• Avtomatlashtirilgan skriptlarni boshqarish.

Xulosa:

• Tarmoqqa yo‘naltirish – natijalarni masofaviy serverlarga yoki tarmoqqa uzatish imkonini beradi.

• Xatolarni STDERR ga chiqarish – xato va ogohlantirishlarni alohida boshqarishga yordam beradi.

• Bir nechta buyruqlarni bitta faylga yo‘naltirish – barcha natijalarni markazlashtirish va log yaratish uchun muhim.

• STDIN yo‘naltirish – kiritmalarni boshqa manbalardan boshqarish orqali jarayonlarni avtomatlashtirish imkonini beradi.