Subnetting: Kirish

formulalarni word yozib screanshot qilgan holda quyganmiz.Shu uchun ozgina noqulay tug'dirishi mumkin agar noqulaylik tug'dursa bizni mazur tutasiz.

Subnetting – bu tarmoqdagi bir katta IP manzillar diapazonini bir nechta kichik tarmoqlarga (subnetlarga) bo‘lish jarayoni. Subnetting yordamida tarmoq resurslarini samarali boshqarish, trafikni optimallashtirish va xavfsizlikni yaxshilash mumkin.

Subnetting nima ?

Subnetting – bu mavjud IP manzil bloklarini mantiqiy qismlarga bo‘lish usuli. Bu jarayon orqali tarmoqda:

• Tarmoqlar sonini oshirish,

• Tarmoq manzillaridan samarali foydalanish,

• Tarmoq yukini kamaytirish va

• Tarmoq xavfsizligini oshirish mumkin.

Subnetting odatda IPv4 tarmoqlarida qo‘llaniladi, ammo IPv6da ham ishlatiladi.

Subnettingning asosiy tushunchalari

1 IP Manzil

IP manzil ikkiga bo‘linadi:

1. Tarmoq qismi – tarmoqni aniqlash uchun ishlatiladi.

2. Host qismi – tarmoq ichidagi qurilmalarni aniqlash uchun ishlatiladi.

Misol: 192.168.1.1/24 – bu yerda:

• Tarmoq qismi: dastlabki 24 bit (192.168.1).

• Host qismi: oxirgi 8 bit (.1).

2 Subnet Mask

Subnet mask – bu tarmoq qismi va host qismini aniqlash uchun ishlatiladi. U IP manzil bilan birga ishlaydi va tarmoq va hostni ajratadi.

Subnet mask ko‘rinishi:

• Decimal format: 255.255.255.0.

• CIDR (Classless Inter-Domain Routing) formati: /24.

Subnet mask ma’nosi:

• 255 – tarmoq qismini bildiradi.

• 0 – host qismini bildiradi.

3 CIDR (Classless Inter-Domain Routing)

CIDR – bu subnet maskni qisqa formatda yozish usuli. Masalan:

• 255.255.255.0 = /24.

• Bu /24 tarmoqda 24 bit tarmoq qismi, va 8 bit host qismi borligini bildiradi.

4.Tarmoq va Broadcast Manzillari

• Tarmoq manzili – subnet ichidagi birinchi manzil. Bu tarmoqni aniqlash uchun ishlatiladi.

• Broadcast manzili – subnet ichidagi oxirgi manzil. Bu tarmoqdagi barcha qurilmalarga xabar yuborish uchun ishlatiladi.

Misol: Agar subnet 192.168.1.0/24 bo‘lsa:

• Tarmoq manzili: 192.168.1.0.

• Broadcast manzili: 192.168.1.255.

Subnettingni nima uchun o‘rganish kerak?

1. Manzillardan samarali foydalanish: Yirik tarmoqni kichik segmentlarga ajratib, ortiqcha manzillarni bekor qilmaslik.

2. Tarmoq xavfsizligi: Har bir subnet mustaqil ravishda boshqarilishi va nazorat qilinishi mumkin.

3. Trafikni optimallashtirish: Subnetlar yordamida tarmoqdagi yukni pasaytirish.

4. Qurilmalarning ajralishi: Turli departament yoki xizmatlar uchun alohida subnetlar yaratish.

Subnettingni qanday amalga oshirish kerak?

Subnettingni tushunish uchun quyidagi jarayonni ko‘rib chiqamiz:

Subnetni aniqlash

Misol 1: 192.168.1.0/24 tarmog‘ini subnetlash:

1. Asosiy ma’lumotlar:

   • Subnet mask: /24 = 255.255.255.0.

   • Tarmoq qismi: 24 bit.

   • Host qismi: 32 - 24 = 8 bit.

Hostlar sonini hisoblash:

Bu tarmoqda 254 ta qurilma ulanishi mumkin.

Subnetlash: Agar /24 tarmoqni kichikroq subnetlarga bo‘lmoqchi bo‘lsak:

• Masalan: 4 ta subnet hosil qilish uchun /26 ishlatiladi.

  • Subnet mask: /26 = 255.255.255.192.

  • Hostlar soni:

  Har bir subnetda 62 ta qurilma bo‘lishi mumkin.

  

Subnetning chegara manzillarini aniqlash

Misol 2: /26 subnetlarni ajratish.

1. Subnetlar:

   • Subnet 1: 192.168.1.0 – 192.168.1.63 (62 ta host).

   • Subnet 2: 192.168.1.64 – 192.168.1.127 (62 ta host).

   • Subnet 3: 192.168.1.128 – 192.168.1.191 (62 ta host).

   • Subnet 4: 192.168.1.192 – 192.168.1.255 (62 ta host).

2. Har bir subnetning xususiyatlari:

   • Tarmoq manzili: Subnetning birinchi manzili (masalan, 192.168.1.0).

   • Broadcast manzili: Subnetning oxirgi manzili (masalan, 192.168.1.63).

   • Host manzillari: Subnetning tarmoq va broadcast manzillari orasidagi manzillar (masalan, 192.168.1.1 – 192.168.1.62).

Tarmoqlar sonini va subnetni hisoblash

Subnetlar sonini aniqlash uchun formula:

Misol: Agar /24 tarmoqni /26 bo‘lib 2 ta subnet qilish kerak bo‘lsa:

• Eski host bitlari: 8 bit.

• Yangi host bitlari: 6 bit.

• Subnet bitlari: 8 - 6 = 2.

• Subnetlar soni: 2 ni 2 darajasi = 4

Subnetting amaliyoti

1. Tarmoqni bo‘lish

Masala: 10.0.0.0/16 tarmog‘ini 4 ta subnetga ajratish.

Asosiy ma’lumotlar:

• Subnet mask: /16 = 255.255.0.0.

• Tarmoq qismi: 16 bit.

• Host qismi: 32 - 16 = 16 bit.

Subnet bitlari:

• 4 ta subnet kerak bo‘lgani uchun:

Yangi subnet mask: /16 + 2 = /18.

Hostlar soni:

Subnet manzillari:

• Subnet 1: 10.0.0.0 – 10.0.63.255.

• Subnet 2: 10.0.64.0 – 10.0.127.255.

• Subnet 3: 10.0.128.0 – 10.0.191.255.

• Subnet 4: 10.0.192.0 – 10.0.255.255.

Subnettingning afzalliklari

1. Manzillarni samarali ishlatish: Tarmoqni ortiqcha resurslarisiz tashkil qilish.

2. Trafikni boshqarish: Har bir subnet mustaqil bo‘lganligi sababli, tarmoqning umumiy yukini pasaytirish.

3. Xavfsizlikni oshirish: Har bir subnet uchun alohida xavfsizlik siyosatlarini o‘rnatish.

4. Tarmoqni boshqarishni osonlashtirish: Turli bo‘limlar yoki xizmatlar uchun alohida subnetlar yaratish.

Xulosa

Subnetting – bu tarmoq manzillarini samarali boshqarish va ulardan to‘g‘ri foydalanish uchun muhim jarayon. Tarmoqni kichikroq segmentlarga ajratish orqali samaradorlik va xavfsizlikni oshirish mumkin. Subnettingning asosiy tamoyillarini tushunish tarmoq boshqaruvi va loyihalashda katta ahamiyatga ega.