4-7

4.4.ls buyruqisiz fayllarni ko‘rsatish

ls buyrug‘i fayllarni ro‘yxatlash uchun asosiy vosita hisoblanadi, lekin tizimda boshqa buyruqlar yordamida ham fayllarni ko‘rsatish mumkin. Bu usullar muqobil echim sifatida, ayniqsa, ls buyruq mavjud bo‘lmagan yoki cheklangan tizimlarda foydali bo‘ladi.

Muqobil buyruqlar:

1. find buyrug‘i: find buyrug‘i katalog va fayllarni rekursiv qidirish va ro‘yxatlash uchun ishlatiladi.

   find .

   • . – Joriy katalogdagi barcha fayllarni va ichki kataloglarni ko‘rsatadi.

   • Natija:

     .
     ./example.txt
     ./documents
     ./documents/report.doc

2. echo buyrug‘i: echo va joker belgilar (*) yordamida katalogdagi fayllarni ko‘rsatish mumkin.

   echo *

   • Bu buyruq joriy katalogdagi barcha fayllarni ko‘rsatadi.

3. stat buyrug‘i: Faylning batafsil ma'lumotlarini ko‘rish uchun ishlatiladi.

   stat example.txt

4. tree buyrug‘i: Fayllarni daraxtsimon ko‘rinishda ko‘rsatadi (quyida batafsil tushuntiriladi).

Amaliy foydalanish:

find /home/username -type f

Bu buyruq foydalanuvchining uy katalogidagi barcha fayllarni ro‘yxatlaydi.

4.5. Fayllarni ro‘yxatlash

Oddiy fayl ro‘yxatini ko‘rsatish uchun bir necha asosiy buyruqlar va parametrlar mavjud. Bular katalog tarkibini ko‘rish va fayllar bilan ishlashda keng qo‘llaniladi.

Kod namunasi:

ls

Natija:

documents
example.txt
images

Asosiy parametrlar:

1. ls – Oddiy fayl va kataloglarni ro‘yxatlash.

2. ls -l – Barcha tafsilotlari bilan ko‘rsatish.

3. ls -a – Yashirin fayllarni ham ko‘rsatish.

4. ls -R – Katalogni rekursiv ravishda ko‘rsatish (ichki kataloglar bilan).

Misol:

ls -lh /var/log

Bu buyruq log katalogidagi fayllarni hajmi va tafsilotlari bilan ko‘rsatadi.

Alternativ buyruqlar:

• find . – Fayllarni rekursiv ko‘rsatadi.

• echo * – Oddiy ro‘yxat ko‘rsatadi.

4.6. Fayllarni daraxtsimon ko‘rinishda ko‘rsatish

Fayl va kataloglarni ierarxik (daraxtsimon) ko‘rinishda ko‘rsatish uchun tree buyrug‘i ishlatiladi. Bu, ayniqsa, murakkab katalog tuzilmalarida fayllarni tezkor tahlil qilishda foydali bo‘ladi.

Kod namunasi:

tree

Natija:

.
├── documents
│   ├── report.doc
│   └── notes.txt
├── images
│   └── photo.jpg
└── example.txt

Tushuntirish:

• tree buyrug‘i katalog tuzilmasini graf ko‘rinishida ko‘rsatadi.

• Fayllar va kataloglar daraxtsimon tartibda joylashtiriladi.

Qo‘shimcha parametrlar:

• tree -L 2 – Daraxt chuqurligini cheklaydi (faqat 2 darajali kataloglarni ko‘rsatadi).

• tree -a – Yashirin fayllarni ham ko‘rsatadi.

• tree -h – Fayllarning hajmini ko‘rsatadi.

Misol:

tree -L 2 /home/username

Bu buyruq foydalanuvchi katalogining faqat ikki darajali tarkibini ko‘rsatadi.

Tree o‘rniga muqobil:

Agar tree buyrug‘i mavjud bo‘lmasa, quyidagi usuldan foydalanishingiz mumkin:

find . | sed 's/[^-][^\/]*\//|--/g'

Bu buyruq find va sed orqali daraxtsimon ko‘rinishga yaqin natija beradi.

4.7. Fayllarni hajm bo‘yicha saralab ko‘rsatish

Katta hajmli fayllarni topish va ularni boshqarish uchun fayllarni hajm bo‘yicha saralab ko‘rsatish zarur. Bu usul disk maydonini optimallashtirishda yordam beradi.

Kod namunasi:

ls -lS

Natija:

-rw-r--r--  1 ali  users  10485760 Feb  3 10:00 largefile.iso
-rw-r--r--  1 ali  users     1024 Feb  2 12:30 smallfile.txt

Tushuntirish:

• -lS – Fayllarni tafsilotlari bilan hajm bo‘yicha kamayish tartibida saralaydi.

• Katta fayllar birinchi bo‘lib ko‘rsatiladi.

Qo‘shimcha parametrlar:

• ls -lSr – Hajm bo‘yicha teskari tartibda saralash.

• du -h --max-depth=1 – Kataloglar hajmini ko‘rsatadi.

• find . -type f -exec du -h {} + | sort -rh – Fayllarni hajm bo‘yicha saralab ko‘rsatadi.

Amaliy misol:

ls -lhS /home/username/documents

Bu buyruq documents katalogidagi fayllarni hajmi bo‘yicha tartiblab ko‘rsatadi.

Xulosa

1. ls buyruqisiz fayllarni ko‘rsatish: Muqobil buyruqlar, masalan, find, echo va stat yordamida amalga oshiriladi.

2. Oddiy fayl ro‘yxatini ko‘rsatish: ls buyrug‘ining turli parametrlari, jumladan, -l, -a, va -R orqali keng imkoniyatlar mavjud.

3. Daraxtsimon ko‘rinishda ko‘rsatish: tree buyrug‘i katalog va fayllarni ierarxik tarzda tasvirlaydi.

4. Hajm bo‘yicha saralash: ls -lS yoki du buyruqlari katta hajmli fayllarni aniqlashda foydali.