3

11.3 Har doim bajariladigan yoki hech qachon bajarilmaydigan kod (Code That Will Always/Never Be Executed)

Bash skriptlarida kodning bajarilishi shartlarga bog‘liq bo‘ladi. Ba’zi holatlarda kodlar doim bajariladi yoki hech qachon bajarilmaydi. Bu holat shart ifodalarining mantiqi, noto‘g‘ri yoki noto‘g‘ri tuzilgan shartlar tufayli yuzaga keladi.

Har doim bajariladigan kod

Bu holatda shart har safar true bo‘ladi va kod doimiy ravishda bajariladi.

Misol:

#!/bin/bash

if true; then
    echo "Bu kod har doim bajariladi."
fi

Tushuntirish:

• if true – true buyrug‘i har doim 0 (muvaffaqiyat kodi) qaytaradi.

• Shu sababli then qismidagi kod har doim bajariladi.

Cheksiz siklda har doim bajariladigan kod:

#!/bin/bash

while true; do
    echo "Bu kod cheksiz ravishda bajarilmoqda."
    sleep 1  # CPUni yengillashtirish uchun 1 soniya kutish
done

Tushuntirish:

• while true – Shart doim true, ya’ni sikl hech qachon to‘xtamaydi.

• Har bir iteratsiyada ekranga xabar chiqariladi.

Hech qachon bajarilmaydigan kod

Bu holatda shart doim false bo‘ladi, shuning uchun kod hech qachon bajarilmaydi.

Misol:

#!/bin/bash

if false; then
    echo "Bu kod hech qachon bajarilmaydi."
fi

Tushuntirish:

• if false – false buyrug‘i har doim 1 (muvaffaqiyatsiz kod) qaytaradi.

• Shu sababli then qismidagi kod hech qachon bajarilmaydi.

Noto‘g‘ri shart tufayli kod bajarilmasligi:

#!/bin/bash

number=5

if [ $number -gt 10 ]; then
    echo "Bu kod hech qachon bajarilmaydi."
fi

Tushuntirish:

• $number -gt 10 – number qiymati 10 dan katta emasligi sababli shart false.

• Kod hech qachon bajarilmaydi.

Noto‘g‘ri shartlarning ta’siri:

Ba’zan shart noto‘g‘ri mantiqda tuzilgan bo‘lsa, kodning ayrim qismlari hech qachon ishlamaydi. Bunday xatoliklar kodni murakkablashtiradi va xatolarni keltirib chiqaradi.

Hech qachon ishlamaydigan elif yoki else qismi:

#!/bin/bash

read -p "Raqam kiriting: " number

if [ $number -gt 0 ]; then
    echo "Musbat raqam kiritildi."
elif [ $number -ge 0 ]; then
    echo "Bu qism hech qachon bajarilmaydi."
else
    echo "Manfiy raqam kiritildi."
fi

Tushuntirish:

• if [ $number -gt 0 ] – Agar number musbat bo‘lsa, if bloki bajariladi.

• elif [ $number -ge 0 ] – Bu qismning sharti hech qachon bajarilmaydi, chunki if sharti musbat raqamlar uchun to‘g‘ri bo‘ladi va elif qismiga yetib kelmaydi.

Kod oqimida faqat bitta shart bajarilishi:

Kodda ko‘p shartlar mavjud bo‘lsa, faqat birinchi to‘g‘ri bo‘lgan shartning kod bloki bajariladi.

Misol:

#!/bin/bash

number=10

if [ $number -gt 5 ]; then
    echo "Raqam 5 dan katta."
elif [ $number -eq 10 ]; then
    echo "Raqam 10 ga teng."
else
    echo "Bu kod hech qachon bajarilmaydi."
fi

Tushuntirish:

• if [ $number -gt 5 ] – Bu shart to‘g‘ri bo‘lganligi sababli elif va else qismlari ishlamaydi.

• Kod oqimida faqat birinchi mos blok bajariladi.

Amaliyotda doimiy yoki ishlamaydigan kodni aniqlash

1. Kod yozishda mantiqni to‘g‘ri tuzish:

   • Shartlarni tekshirib, bir xil shartlar yoki mos bo‘lmagan shartlarni birga ishlatmaslik kerak.

2. Debug qilish:

   • echo yoki set -x yordamida kod qanday ishlashini tekshirish mumkin.

3. Shartlarni optimallashtirish:

   • case operatoridan foydalanish ko‘p shartlarni boshqarishda samarali.

Xatolikdan to‘g‘ri foydalanish:

#!/bin/bash

number=5

if [ $number -gt 10 ]; then
    echo "Bu qism noto‘g‘ri shart tufayli bajarilmaydi."
else
    echo "Bu kod mantiqan to‘g‘ri ishlaydi."
fi

Tushuntirish:

• else qismi mantiqan to‘g‘ri shart bajarilmagan holatda ishlaydi.

Xulosa:

• Doimiy bajariladigan kod – true shart asosida yoki noto‘g‘ri mantiq sababli har safar ishlaydigan kod.

• Hech qachon bajarilmaydigan kod – false shart yoki noto‘g‘ri shartlar natijasida ishlamaydigan kod.

• Kodning bajarilishini tekshirish va shartlarni to‘g‘ri tashkil qilish dastur samaradorligini oshiradi va xatoliklarni kamaytiradi.