SQL da NOT NULL va NULL Qiymatlar

SQL da NULL va NOT NULL qiymatlari ma’lumotlar bazasidagi ustunlarda qiymatlarning mavjudligi yoki mavjud emasligini belgilashda ishlatiladi. NULL qiymati "ma'lumot yo‘q" yoki "bo‘sh" holatini bildiradi, ya'ni ustunda hech qanday qiymat mavjud emas. NOT NULL esa ustundagi qiymatlarning bo‘sh bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi.

1 NULL Qiymatlari

NULL — bu "ma'lumot yo‘q" yoki "bo‘sh" holatni ifodalaydi. Agar ustun uchun qiymat kiritilmagan bo‘lsa, uning qiymati NULL bo‘ladi. NULL qiymati qiymat emas, balki ma'lumotlarning mavjud emasligini bildiradi.

NULL qiymati quyidagilarni anglatadi:

• Qiymat noma'lum yoki mavjud emas.

• NULL qiymati o‘ziga xos bo‘lib, u raqamlar, matn yoki boshqa ma'lumot turlaridan farq qiladi.

Misol: Agar foydalanuvchining telefon raqami mavjud bo‘lmasa, PhoneNumber ustuni uchun NULL qiymati berilishi mumkin.

CREATE TABLE Users (
    UserID INT PRIMARY KEY,
    FirstName VARCHAR(50),
    LastName VARCHAR(50),
    PhoneNumber VARCHAR(20) NULL
);

Bu misolda, PhoneNumber ustuni uchun NULL qiymat ruxsat etilgan. Agar telefon raqami kiritilmasa, qiymat NULL bo‘ladi.

2 NOT NULL Qiymatlari

NOT NULL cheklovi — bu ustundagi qiymatning bo‘sh (NULL) bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi. Agar ustun NOT NULL chekloviga ega bo‘lsa, unda qiymat kiritish majburiy bo‘ladi. Bu cheklov ustunda bo‘sh (NULL) qiymatlarni kiritishga ruxsat bermaydi.

Misol: Agar foydalanuvchining ismi va familiyasi har doim kiritilishi kerak bo‘lsa, unda NOT NULL cheklovi ishlatiladi.

CREATE TABLE Users (
    UserID INT PRIMARY KEY,
    FirstName VARCHAR(50) NOT NULL,
    LastName VARCHAR(50) NOT NULL,
    PhoneNumber VARCHAR(20)
);

Bu misolda FirstName va LastName ustunlari uchun NOT NULL cheklovi qo‘yilgan, ya’ni bu ustunlar bo‘sh bo‘lishi mumkin emas. Agar foydalanuvchi ismini yoki familiyasini kiritmasa, xatolik yuz beradi.

3 NULL va NOT NULL Qiymatlari Bilan Ishlash

NULL va NOT NULL qiymatlari bilan ishlashda ba'zi muhim nuqtalar mavjud:

• NULL qiymati uchun maxsus operatorlar ishlatiladi:

  • IS NULL: Bu operator yordamida NULL qiymatlarini tekshirish mumkin.

  • IS NOT NULL: Bu operator yordamida NULL bo‘lmagan qiymatlarni tekshirish mumkin.

Misol:

SELECT * FROM Users WHERE PhoneNumber IS NULL;

Bu so‘rov PhoneNumber ustuni bo‘sh (NULL) bo‘lgan foydalanuvchilarni qaytaradi.

Misol 2:

SELECT * FROM Users WHERE FirstName IS NOT NULL;

Bu so‘rov FirstName ustuni bo‘sh bo‘lmagan foydalanuvchilarni qaytaradi.

4 NULL va NOT NULL Qiymatlarini Yangilash

Agar jadvaldagi ustunda NULL yoki NOT NULL qiymatlari bo‘lsa, bu qiymatlarni yangilashda quyidagi amallarni bajarish mumkin:

• NOT NULL qiymatini kiritishda:

  UPDATE Users
  SET FirstName = 'John'
  WHERE UserID = 1;

  Bu so‘rovda FirstName ustuni uchun NOT NULL bo‘lgan qiymat kiritiladi.

• NULL qiymatini kiritishda:

  UPDATE Users
  SET PhoneNumber = NULL
  WHERE UserID = 1;

  Bu so‘rovda PhoneNumber ustunidagi qiymat NULL ga o‘zgartiriladi.

Xulosa

• NULL qiymati ma'lumotlar yo‘qligini, noma’lumligini yoki mavjud emasligini bildiradi. Bu qiymat ustundagi qiymat kiritilmagan yoki mavjud bo‘lmagan holatlarda ishlatiladi.

• NOT NULL cheklovi ustundagi qiymatning bo‘sh bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi. Agar ustunda NOT NULL cheklovi qo‘yilgan bo‘lsa, foydalanuvchi ma’lumotni kiritishi majburiydir.

• NULL va NOT NULL qiymatlari bilan ishlashda SQLda maxsus operatorlar (masalan, IS NULL, IS NOT NULL) va cheklovlar yordamida ma’lumotlar bazasining yaxlitligini va to‘g‘riligini ta’minlash mumkin.

Bu cheklovlar ma’lumotlar bazasini to‘g‘ri va xavfsiz boshqarish uchun muhim ahamiyatga ega.