C# Operators (Operatorlar) haqida

C# Operatorlari yordamida dasturda o‘zgaruvchilar va qiymatlar bilan turli xil hisob-kitoblar, taqqoslash va mantiqiy amallarni bajarish mumkin. Operatorlar C# dasturlash tilining asosiy qismi bo‘lib, ular matematik va mantiqiy muammolarni hal qilishda foydalaniladi.

C# Operatorlarining Turlari

C# operatorlari funksional imkoniyatlariga qarab quyidagi asosiy toifalarga bo‘linadi:

1. Arithmetic Operators (Arifmetik operatorlar)

2. Assignment Operators (Tayinlash operatorlari)

3. Comparison Operators (Solishtirish operatorlari)

4. Logical Operators (Mantiqiy operatorlar)

1 Arithmetic Operators (Arifmetik operatorlar)

Arifmetik operatorlar yordamida sonlar ustida matematik amallar bajariladi. Ular qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lish kabi funksiyalarni bajaradi.

Operatorlar va ularning tavsifi:

Operator	Tavsifi	Misol
+	Qo‘shish	x + y
-	Ayirish	x - y
*	Ko‘paytirish	x * y
/	Bo‘lish	x / y
%	Qoldiqni topish (modulo)	x % y

Nazariy tushuncha:

1. +: Ikki sonni qo‘shadi. Masalan, 5 + 3 = 8.

2. -: Bir sonni boshqasidan ayiradi. Masalan, 8 - 3 = 5.

3. *: Ikki sonni ko‘paytiradi. Masalan, 4 * 5 = 20.

4. /: Bir sonni boshqasiga bo‘ladi. Masalan, 10 / 2 = 5.

5. %: Bir sonni boshqasiga bo‘lishdan qoldiqni qaytaradi. Masalan, 10 % 3 = 1.

Misol:

int x = 10, y = 3;

Console.WriteLine($"Qo‘shish: {x + y}");  // 13
Console.WriteLine($"Ayirish: {x - y}");  // 7
Console.WriteLine($"Ko‘paytirish: {x * y}"); // 30
Console.WriteLine($"Bo‘lish: {x / y}");   // 3
Console.WriteLine($"Qoldiq: {x % y}");   // 1

2 Assignment Operators (Tayinlash operatorlari)

Tayinlash operatorlari yordamida o‘zgaruvchiga qiymatni berish yoki uni yangilash amalga oshiriladi. Ushbu operatorlar matematik amallarni tayinlash bilan birlashtiradi.

Operatorlar va ularning tavsifi:

Operator	Tavsifi	Misol
=	Qiymat tayinlash	x = 5
+=	Qo‘shish va tayinlash	x += 5 (x = x + 5)
-=	Ayirish va tayinlash	x -= 5 (x = x - 5)
*=	Ko‘paytirish va tayinlash	x *= 5 (x = x * 5)
/=	Bo‘lish va tayinlash	x /= 5 (x = x / 5)
%=	Qoldiq va tayinlash	x %= 5 (x = x % 5)

Nazariy tushuncha:

1. =: O‘zgaruvchiga qiymat beradi.

2. +=: O‘zgaruvchiga yangi qiymat qo‘shadi va uni yangilaydi.

3. -=, *=, /=, %=: O‘zgaruvchi qiymatini matematik amal bilan yangilaydi.

Misol:

int x = 10;

x += 5; // x = x + 5, x = 15
x *= 2; // x = x * 2, x = 30
Console.WriteLine(x); // 30

3 Comparison Operators (Solishtirish operatorlari)

Solishtirish operatorlari ikki qiymatni taqqoslash uchun ishlatiladi. Natijada har doim true yoki false qiymat qaytariladi.

Operatorlar va ularning tavsifi:

Operator	Tavsifi	Misol
==	Tengmi	x == y
!=	Teng emasmi	x != y
>	Kattami	x > y
<	Kichikmi	x < y
>=	Katta yoki tengmi	x >= y
<=	Kichik yoki tengmi	x <= y

Nazariy tushuncha:

1. ==: Tenglikni tekshiradi.

2. !=: Teng emasligini tekshiradi.

3. >, <, >=, <=: Katta, kichik yoki tenglikni taqqoslaydi.

Misol:

int x = 10, y = 5;

Console.WriteLine(x > y);  // True
Console.WriteLine(x == y); // False
Console.WriteLine(x != y); // True

4 Logical Operators (Mantiqiy operatorlar)

Mantiqiy operatorlar yordamida bir nechta shartlarni birlashtirish yoki ulardan foydalanish mumkin. Ular mantiqiy natija (true/false) qaytaradi.

Operatorlar va ularning tavsifi:

Operator	Tavsifi	Misol
&&	VA (AND)	x > 5 && x < 15
`		`
!	EMAS (NOT)	!(x > 5)

Nazariy tushuncha:

1. && (AND): Har ikki shart ham true bo‘lsa, true qaytaradi.

2. || (OR): Hech bo‘lmaganda bitta shart true bo‘lsa, true qaytaradi.

3. ! (NOT): Shartni teskari qiladi.

Misol:

int x = 10;

Console.WriteLine(x > 5 && x < 15); // True
Console.WriteLine(x < 5 || x > 15); // False
Console.WriteLine(!(x > 5));        // False

Amaliy dastur

Quyidagi dastur barcha operatorlarning ishlashini ko‘rsatadi:

using System;

class Program
{
    static void Main(string[] args)
    {
        // Arithmetic operators
        int a = 10, b = 5;
        Console.WriteLine($"Qo‘shish: {a + b}");
        Console.WriteLine($"Ayirish: {a - b}");
        Console.WriteLine($"Ko‘paytirish: {a * b}");
        Console.WriteLine($"Bo‘lish: {a / b}");
        Console.WriteLine($"Qoldiq: {a % b}");

        // Assignment operators
        int x = 20;
        x += 10; // x = x + 10
        Console.WriteLine($"Tayinlashdan keyin x: {x}");

        // Comparison operators
        Console.WriteLine($"x katta b: {x > b}");
        Console.WriteLine($"x teng b: {x == b}");

        // Logical operators
        Console.WriteLine($"x > 5 VA x < 30: {x > 5 && x < 30}");
    }
}

Xulosa qilamiz :

1. Arithmetic Operators — Matematik amallarni bajaradi.

2. Assignment Operators — Qiymatlarni tayinlash va yangilash uchun ishlatiladi.

3. Comparison Operators — Qiymatlarni taqqoslash uchun.

4. Logical Operators — Mantiqiy shartlarni birlashtirish yoki tahlil qilish uchun.

C# operatorlari dasturdagi har qanday hisob-kitob, solishtirish va mantiqiy operatsiyalar uchun muhim vositadir. Kodda qanday maqsadga erishish kerak bo‘lsa, operatorlarni mos ravishda ishlatish lozim.