SQL da LIKE Operatori

SQL tilida LIKE operatori matnli ma'lumotlarni filtrlash uchun ishlatiladi. U aynan bir xil bo‘lmagan, lekin ma'lum bir namunaga (pattern) mos yozuvlarni topish uchun ishlatiladi. Bu operator WHERE sharti bilan birgalikda qo‘llaniladi.

LIKE Operatorining Asosiy Vazifasi

• Matn maydonlarida qidiruv qilish.

• Wildcard belgilar (o‘zgaruvchi belgilar) yordamida qisman mos keladigan qiymatlarni aniqlash.

• Ma'lumotlarni noaniq qidirishda juda foydali.

LIKE Operatorining Sintaksisi

SELECT ustunlar
FROM jadval_nomi
WHERE ustun_nomi LIKE 'namuna';

• ustun_nomi: Tekshiriladigan matnli ustun.

• LIKE: Mos keladigan matnni aniqlash operatori.

• 'namuna': Wildcard belgilarni o‘z ichiga oluvchi namunali matn.

LIKE Operatorida Wildcard Belgilar

1. % – Bir nechta belgini anglatadi

• % belgisi nol yoki ko‘p belgi o‘rnini bosadi.

• Jadvaldagi matnli qiymatning boshi, oxiri yoki o‘rtasidagi qismlarini moslashda ishlatiladi.

Misollar:

Namuna	Natija
'A%'	"A" harfi bilan boshlanadigan qiymatlar.
'%A'	"A" harfi bilan tugaydigan qiymatlar.
'%ABC%'	O‘rtasida "ABC" bo‘lgan qiymatlar.

---

2 _ – Bitta belgini anglatadi

• _ belgisi faqat bitta belgi o‘rnini bosadi.

Misollar:

Namuna	Natija
'A_'	"A" harfi bilan boshlangan, keyingi belgisi qanday bo‘lsa ham, uzunligi 2 bo‘lgan matnlar.
'_B'	Ikkinchi belgisi "B" bo‘lgan qiymatlar.
'A__C'	"A" va "C" orasida 2 ta harf bo‘lgan matnlar.

3 Escape Belgilar Agar % yoki _ belgilarini matn sifatida izlash kerak bo‘lsa, ESCAPE kalit so‘zidan foydalaniladi.

Misol:

SELECT * 
FROM mahsulotlar 
WHERE nom LIKE '50\%%' ESCAPE '\';

Izoh: Bu holatda 50% bilan boshlanadigan qiymatlar qidiriladi. ESCAPE yordamida % maxsus belgidan oddiy matn sifatida ajratiladi.

LIKE Operatorining Ishlash Jadvallari

Quyida LIKE operatori bilan qidiruv namunalariga misollar keltirilgan:

SQL So‘rovi	Natija
LIKE 'A%'	"A" harfi bilan boshlanadigan barcha qiymatlar.
LIKE '%son'	"son" bilan tugaydigan qiymatlar.
LIKE '%abc%'	O‘rtasida "abc" bo‘lgan barcha qiymatlar.
LIKE '_b%'	Ikkinchi belgisi "b" bo‘lgan qiymatlar.
LIKE 'a__d'	"a" bilan boshlangan, "d" bilan tugagan, orasida 2 ta harf bo‘lgan matnlar.

LIKE Operatorida Misollar

Misol Jadval

Faraz qilaylik, quyidagi mijozlar jadvali mavjud:

id	ism	familiya	shahar
1	Alisher	Karimov	Toshkent
2	Shahlo	Tursunova	Samarqand
3	Bobur	Rustamov	Namangan
4	Dilnoza	Xolmatova	Buxoro
5	Temur	Rahmonov	Toshkent

% Belgisidan Foydalanish

Vazifa: "T" harfi bilan boshlanadigan shaharlarni toping.

SQL So‘rovi:

SELECT * 
FROM mijozlar 
WHERE shahar LIKE 'T%';

Natija:

id	ism	familiya	shahar
1	Alisher	Karimov	Toshkent
5	Temur	Rahmonov	Toshkent

_ Belgisidan Foydalanish

Vazifa: Ismlari "Sh" harflaridan keyin faqat 4 ta harf bo‘lgan mijozlarni toping.

SQL So‘rovi:

SELECT * 
FROM mijozlar 
WHERE ism LIKE 'Sh____';

Natija:

id	ism	familiya	shahar
2	Shahlo	Tursunova	Samarqand

3 O‘rtada Matnni Qidirish

Vazifa: Familiyasi ichida "ov" bo‘lgan mijozlarni toping.

SQL So‘rovi:

SELECT * 
FROM mijozlar 
WHERE familiya LIKE '%ov%';

Natija:

id	ism	familiya	shahar
1	Alisher	Karimov	Toshkent
3	Bobur	Rustamov	Namangan
5	Temur	Rahmonov	Toshkent

4 LIKE va NOT Operatorini Birgalikda Ishlatish

Vazifa: Ismi "A" harfi bilan boshlanmaydigan mijozlarni toping.

SQL So‘rovi:

SELECT * 
FROM mijozlar 
WHERE ism NOT LIKE 'A%';

Natija:

id	ism	familiya	shahar
2	Shahlo	Tursunova	Samarqand
3	Bobur	Rustamov	Namangan
4	Dilnoza	Xolmatova	Buxoro
5	Temur	Rahmonov	Toshkent

LIKE Operatorining Afzalliklari

1. Noaniq Qidiruv: Matnning qisman mos keladigan qismlarini topish imkonini beradi.

2. Moslashuvchanlik: % va _ yordamida murakkab qidiruvlarni amalga oshirish mumkin.

3. Filterlash: Ma'lumotlarni aniq shablonlar orqali saralash imkoniyatini beradi.

Xulosa

• LIKE operatori matnlar bilan ishlashda wildcard belgilar (% va _) yordamida qidiruv uchun ishlatiladi.

• % – nol yoki ko‘p belgi o‘rnini bosadi.

• _ – faqat bitta belgini anglatadi.

• NOT LIKE yordamida shartni inkor qilish mumkin.

• ESCAPE kalit so‘zi yordamida % yoki _ belgilarini matn sifatida qidirish mumkin. LIKE operatori noaniq qidiruv talab qilinadigan har qanday holatda muhim ahamiyatga ega.