O‘zbekiston Respublikasidan turib kiberxavfsizlik

Agar siz O‘zbekiston Respublikasidan turib kiberxavfsizlik sohasini o‘rganayotgan bo‘lsangiz, eng avvalo, mamlakatdagi qonun-qoidalar va yuridik masalalar bilan yaxshi tanishib chiqishingiz lozim. Bu nafaqat sizning faoliyatingizni qonuniy doirada olib borishingiz, balki o‘zingiz va boshqalarni huquqlarini himoya qilishingiz uchun ham muhimdir. Shu sababli, kiberxavfsizlik sohasida ishlashni boshlashdan oldin lex.uz kabi O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarini taqdim etuvchi rasmiy manbaga kirib, quyidagi jihatlarni o‘rganish tavsiya etiladi:

1. Kiberxavfsizlik bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi qonunlari

Kiberxavfsizlikka oid qonun-qoidalar bilan tanishish hujumlarni amalga oshirishda va IT sohasidagi harakatlaringizni qonuniy me'yorlar asosida tashkil etishda yordam beradi. lex.uz sayti O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari haqida rasmiy ma'lumot beruvchi resurs bo‘lib, bu yerda siz quyidagi hujjatlar bilan tanishishingiz mumkin:

• O‘zbekiston Respublikasining Ma'lumotlarni himoya qilish to‘g‘risidagi qonuni: Bu qonun shaxsiy ma'lumotlar va tashkilotlarning maxfiy ma'lumotlarini qanday himoya qilish kerakligini belgilab beradi.

• Axborot xavfsizligi to‘g‘risidagi qonunlar: Kiberxavfsizlik bo‘yicha mamlakat ichidagi xavfsizlik standartlari va normalarini tushunish uchun axborot xavfsizligiga oid qonunlar bilan tanishing. Bu qonunlar axborotni uzatish va saqlash jarayonida qanday qoidalarga rioya qilishni belgilaydi.

• Elektron hujjatlar va raqamli imzo haqida qonun: Elektron hujjatlar bilan ishlash, ularni huquqiy jihatdan tan olish va raqamli imzolar bilan bog‘liq qonunlarni tushunish kiberxavfsizlikda muhim o‘rin tutadi.

2. Ruxsat va nazorat mexanizmlarini tushunish

Kiberxavfsizlik sohasida ishlaganda, har bir amaliyot yoki pentesting hujumi oldindan ruxsat bilan amalga oshirilishi kerak. Ruxsatsiz harakatlar noqonuniy hisoblanadi va huquqiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Shu sababli, qonunchilikda quyidagi jihatlarni tushunish juda zarur:

• Ma'lumotlarni olish va ulardan foydalanish huquqlari: Tizim yoki shaxsiy ma'lumotlarga ruxsatsiz kirish O‘zbekiston qonunlariga zid. Qonunda ma'lumotlarga kirish, ulardan foydalanish va ularni tarqatish bo‘yicha aniq qoidalar belgilangan.

• Pentesting va Red Team faoliyatlari uchun huquqiy ruxsatlar: Agar siz kiberxavfsizlik bo‘yicha zaifliklarni aniqlash yoki pentesting o‘tkazmoqchi bo‘lsangiz, bu jarayon oldindan huquqiy asosda ruxsat olinib, o‘rnatilgan qoidalarga muvofiq amalga oshirilishi kerak.

• Xavfsizlik monitoringi va hujumlarni qayd qilish: O‘zbekiston qonunchiligida monitoring yoki nazorat qiluvchi vositalardan foydalanish bo‘yicha qoidalar bor. Bu qoidalarni buzish noqonuniy kuzatuv deb topilishi va qonuniy javobgarlikka olib kelishi mumkin.

3. Axborotga ruxsatsiz kirish va ularning javobgarligi

Kiberxavfsizlik sohasida har qanday ruxsatsiz harakat yoki axborotga noqonuniy kirish O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga zid hisoblanadi. Shu sababli, siz quyidagilarni yaxshi bilib olishingiz kerak:

• Kompyuter tizimlariga ruxsatsiz kirish bo‘yicha javobgarlik: Ruxsatsiz kirish yoki zarar yetkazish uchun O‘zbekiston qonunlarida jiddiy javobgarliklar belgilanadi. Bu jarayonda kompyuter tizimlaridagi axborotni yo‘q qilish, o‘zgartirish yoki o‘g‘irlash jinoyat deb hisoblanadi.

• Axborotni noqonuniy tarqatish: Maxfiy axborot yoki ma'lumotlarning tarqatilishi, agar bu huquqiy asosga ega bo‘lmasa, qonuniy javobgarlik keltirib chiqarishi mumkin.

4. Ma'lumotlarning maxfiyligini ta'minlash

O‘zbekiston qonunlarida shaxsiy va tashkilotlarning maxfiy ma'lumotlarini himoya qilishga katta ahamiyat berilgan. Kiberxavfsizlik bo‘yicha faoliyat yuritishdan oldin, ma'lumotlarning qanday himoya qilinishi va qaysi ma'lumotlar maxfiy hisoblanishi haqida qonunlarni tushunishingiz kerak.

• Shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish: Shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish va ular ustidan nazorat qilish bo‘yicha qonunlar mavjud. Kiberxavfsizlik bo‘yicha ishlayotganingizda, ushbu ma'lumotlarning tarqalmasligi uchun barcha huquqiy qoidalarga rioya qilishingiz lozim.

• Tashkilotlar ma'lumotlarini himoya qilish: Siz ishlayotgan yoki pentesting o‘tkazayotgan tashkilotlarning maxfiy ma'lumotlarini uchinchi shaxslarga berish yoki ulardan noqonuniy foydalanish qonun buzilishi hisoblanadi.

5. Yuridik mas'uliyat va xavfsizlik

O‘zbekistonda kiberxavfsizlik bo‘yicha qonunlarni buzish jiddiy jinoiy javobgarlikni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun kiberxavfsizlik sohasida ishlayotganingizda, siz har doim yuridik mas'uliyatlaringizni bilib ishlashingiz kerak.

• Jinoyat kodeksi va axborot xavfsizligi: O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat Kodeksida axborot xavfsizligiga oid jinoyatlar, jumladan kompyuter tizimlariga noqonuniy kirish, axborotlarni o‘g‘irlash va zarar yetkazish bo‘yicha jazo choralarini o‘rganib chiqish zarur.

• Xavfsizlik sertifikatlari va talablar: O‘zbekistonda kiberxavfsizlik sohasida ishlashda xavfsizlik sertifikatlariga ega bo‘lish va yuridik talablarga rioya qilish muhimdir. Bu sizning mutaxassis sifatidagi obro‘yingizni mustahkamlaydi va qonuniy doirada ishlashingizni ta'minlaydi.

6. O‘zbekiston Respublikasidagi qonunlar bilan tanishish

O‘rganish jarayonida siz kiberxavfsizlik bo‘yicha zaruriy yuridik va normativ hujjatlar bilan yaqindan tanishib chiqishingiz kerak. Lex.uz — bu O‘zbekiston Respublikasining rasmiy qonun hujjatlari to‘plangan platforma bo‘lib, unda barcha zarur hujjatlarni topishingiz mumkin:

• O‘zbekiston Respublikasining “Axborot xavfsizligi to‘g‘risidagi” qonuni

• Shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilishga doir qonunlar

• Elektron hujjatlar va raqamli imzo haqida qonunlar

• Jinoyat Kodeksi bo‘yicha axborot tizimlari va kiberxavfsizlikka doir moddalari

7. Mas'uliyatli harakat qilishning ahamiyati

Kiberxavfsizlik bo‘yicha o‘rganishni boshlashdan oldin, siz har doim o‘zingiz va boshqalar uchun qanday huquq va majburiyatlar mavjudligini bilib olishingiz kerak. Bu sizning professional va qonuniy doirada faoliyat yuritishingizga yordam beradi.

• Maxfiylikni hurmat qilish: Tizimlar va ma'lumotlar bilan ishlashda maxfiylikka qat'iy rioya qilish zarur. Foydalanuvchilarning shaxsiy huquqlarini hurmat qiling va qonun doirasida harakat qiling.

• Faoliyatni qonuniy asosda olib borish: Har qanday faoliyatni faqat qonuniy asosda va ruxsat bilan bajarish kerak. Shunday qilingki, har doim qonun oldida ochiq va to‘g‘ri bo‘ling.

Kiberxavfsizlik sohasida muvaffaqiyat qozonish va qonuniy ish yuritish uchun lex.uz saytidagi tegishli huquqiy hujjatlar bilan tanishib chiqing. Bu sizga nafaqat o‘zingizni, balki boshqalarni ham kiberxavfsizlik jarayonida huquqiy himoya qilishga yordam beradi.