9 - 11

10.9. until sikli (Until Loop)

until sikli Bashda while sikliga o‘xshaydi, ammo farqi shundaki, until sikli shart bajarilmaguncha (false bo‘lib turguncha) bajariladi. Shart to‘g‘ri (true) bo‘lganda sikl to‘xtaydi.

Sintaksis:

until [ shart ]; do
    # Bajariladigan buyruqlar
done

• Sikl har bir iteratsiyada shartni tekshiradi. Agar shart noto‘g‘ri (false) bo‘lsa, sikl davom etadi.

• Shart to‘g‘ri (true) bo‘lsa, sikl to‘xtaydi.

Misol:

#!/bin/bash

# 5 ga yetguncha raqamlarni chiqarish
i=1  # Indeksni boshlang‘ich qiymat sifatida 1 ga o‘rnatamiz

until [ $i -gt 5 ]; do
    echo "Raqam: $i"
    ((i++))  # Indeksni har iteratsiyada oshiramiz
done

Tushuntirish:

• i=1 – Indeks boshlang‘ich qiymati 1.

• until [ $i -gt 5 ] – Shart: i qiymati 5 dan katta bo‘lmaguncha sikl ishlaydi.

• echo "Raqam: $i" – Har bir iteratsiyada i qiymati ekranga chiqariladi.

• ((i++)) – Indeksni har iteratsiyada oshiramiz.

Natija:

Raqam: 1
Raqam: 2
Raqam: 3
Raqam: 4
Raqam: 5

Foydalanuvchi inputiga asoslangan misol:

#!/bin/bash

number=0

until [ $number -ge 10 ]; do
    read -p "Raqam kiriting (10 yoki undan katta bo‘lishi kerak): " number
done

echo "To‘g‘ri raqam kiritildi: $number"

Tushuntirish:

• until [ $number -ge 10 ] – Foydalanuvchi 10 yoki undan katta raqam kiritmaguncha sikl davom etadi.

• read -p – Foydalanuvchidan raqam kiritishni so‘raydi.

10.10. case operatori bilan shartli bayonotlar (Switch statement with case)

case operatori bir nechta shartlarni boshqarish uchun qulay vositadir. U if...elif...else bayonotiga o‘xshaydi, lekin ko‘p shartlarni boshqarishda kodni qisqartirishga yordam beradi.

Sintaksis:

case o‘zgaruvchi in
    shart1) 
        # Shart1 bajarilganda kod bloki
        ;;
    shart2) 
        # Shart2 bajarilganda kod bloki
        ;;
    *) 
        # Boshqa barcha holatlar uchun kod bloki
        ;;
esac

• o‘zgaruvchi – Shartlar solishtiriladigan qiymat.

• shart – Tekshirilayotgan qiymatga mos holat.

• ;; – Kod blokini yakunlovchi operator.

• *) – Boshqa barcha holatlar uchun (default).

Misol:

#!/bin/bash

read -p "Biror meva nomini kiriting: " fruit

case $fruit in
    "olma")
        echo "Olma - mashhur meva."
        ;;
    "anor")
        echo "Anor - vitaminlarga boy meva."
        ;;
    "banan")
        echo "Banan - energiya manbai."
        ;;
    *)
        echo "Bu meva haqida ma’lumot yo‘q."
        ;;
esac

Tushuntirish:

• case $fruit in – fruit o‘zgaruvchisidagi qiymat shartlarga solishtiriladi.

• "olma") – Agar fruit qiymati "olma" bo‘lsa, tegishli kod bloki bajariladi.

• *) – Hech qanday shartga mos kelmagan holat uchun kod bloki.

• esac – case operatorining oxiri.

Natija: Agar foydalanuvchi "olma" kiritgan bo‘lsa:

Olma - mashhur meva.

Katta va kichik harflarni e'tiborsiz tekshirish:

#!/bin/bash

read -p "Biror meva nomini kiriting: " fruit

case ${fruit,,} in
    "olma")
        echo "Olma - mashhur meva."
        ;;
    "anor")
        echo "Anor - vitaminlarga boy meva."
        ;;
    "banan")
        echo "Banan - energiya manbai."
        ;;
    *)
        echo "Bu meva haqida ma’lumot yo‘q."
        ;;
esac

Tushuntirish:

• ${fruit,,} – fruit qiymatini kichik harflarga o‘giradi (kattalikni e'tiborsiz tekshirish).

10.11. Ro‘yxat-parametrsiz for sikli (For Loop without a list-of-words parameter)

Ro‘yxat-parametrsiz for sikli ma'lum bir shart bo‘yicha iteratsiyani amalga oshiradi. Bunda oldindan berilgan ro‘yxat yoki massivdan foydalanilmaydi.

Sintaksis:

for (( boshlang‘ich; shart; o‘zgarish )); do
    # Bajariladigan buyruqlar
done

• boshlang‘ich – O‘zgaruvchining boshlang‘ich qiymati.

• shart – Shart bajarilib turgan vaqtda sikl ishlaydi.

• o‘zgarish – Har bir iteratsiyadan keyin bajariladigan amal.

Misol:

#!/bin/bash

# 1 dan 5 gacha bo‘lgan raqamlarni chiqarish
for (( i=1; i<=5; i++ )); do
    echo "Raqam: $i"
done

Tushuntirish:

• i=1 – Indeks boshlang‘ich qiymati.

• i<=5 – i qiymati 5 dan katta bo‘lgunga qadar sikl davom etadi.

• i++ – Har bir iteratsiyada i qiymati 1 ga oshiriladi.

Natija:

Raqam: 1
Raqam: 2
Raqam: 3
Raqam: 4
Raqam: 5

Qadamni oshirish:

#!/bin/bash

# 10 dan 50 gacha bo‘lgan raqamlarni 10 qadam bilan chiqarish
for (( i=10; i<=50; i+=10 )); do
    echo "Raqam: $i"
done

Tushuntirish:

• i=10 – Indeksning boshlang‘ich qiymati.

• i+=10 – Har bir iteratsiyada indeksni 10 ga oshirish.

Natija:

Raqam: 10
Raqam: 20
Raqam: 30
Raqam: 40
Raqam: 50

Xulosa:

• until sikli shart bajarilmaguncha iteratsiyalarni bajaradi.

• case operatori bir nechta shartlarni boshqarishni soddalashtiradi va kodni qisqartiradi.

• Ro‘yxat-parametrsiz for sikli indeks va shartlar bilan ishlash uchun qulay.