Socket nima va qanday ishlaydi ?

Diqqat iloji boricha toza kod yozishga harakat qilindi.Agar hatoliklar bo'lsa tog'irlashga harakat qilinganlar !

Socket nima va qanday ishlaydi ?

Socket — tarmoq orqali ikki qurilma yoki dastur o‘rtasida ma'lumot almashish uchun ishlatiladigan interfeys. Socketlar orqali tarmoq aloqasini o‘rnatish va boshqarish mumkin. Bu jarayonda socket mijoz (client) va server (server) o‘rtasida aloqa o‘rnatadi.

Socket quyidagi jarayonlar orqali ishlaydi:

1. Socket yaratish: Server yoki mijoz dasturi socketni yaratadi.

2. Bog‘lanish (bind): Server socket o‘zining IP-manzili va portini socketga bog‘laydi.

3. Tinglash (listen): Server socket keluvchi ulanishlarni kutadi.

4. Ulanish (connect): Mijoz socket serverga ulanadi.

5. Ma'lumot almashinuvi: Ulanish o‘rnatilgandan so‘ng, mijoz va server o‘zaro ma'lumot almashadi (send, recv).

6. Yopish (close): Aloqa tugagach, socket yopiladi.

Assemblyda socket dasturi

Quyida oddiy TCP server dasturi misolini ko‘rsataman. Bu dastur mijozdan ma'lumot qabul qiladi va uni ekranga chiqaradi.

Dasturning vazifasi:

• TCP server socket yaratadi.

• Keluvchi ulanishlarni qabul qiladi.

• Mijozdan xabarni qabul qilib, ekranga chiqaradi.

• So‘ng socketni yopadi.

Assembly kod (Linux, x86, 32-bit):

section .data
    msg db "Received message: ", 0       ; Chiqariladigan matn
    msg_len equ $ - msg                  ; Matn uzunligi
    buffer times 128 db 0                ; Mijozdan keladigan ma'lumot uchun bufer
    ip_address dd 0                      ; Lokal manzil (0.0.0.0)
    port dw 0x1234                       ; Port raqami (big-endian formatda)
    zero_space times 8 db 0              ; Rezerv joy
section .text
    global _start
_start:
    ;Socket yaratish (socket(AF_INET, SOCK_STREAM, 0))
    mov eax, 0x66                        ; sys_socketcall identifikatori
    mov ebx, 1                           ; `socket` funksiyasi kodi
    lea ecx, [sock_args_ipv4]            ; Argumentlar
    int 0x80                             ; Tizim chaqiruvini amalga oshirish
    ;Socket fayl deskriptori `eax`da saqlanadi
    mov [socket_fd], eax
    ;Socketni manzil va portga bog‘lash (bind)
    mov eax, 0x66
    mov ebx, 2                           ; `bind` funksiyasi kodi
    lea ecx, [bind_args]
    int 0x80
    ;Keluvchi ulanishlarni kutish (listen)
    mov eax, 0x66
    mov ebx, 4                           ; `listen` funksiyasi kodi
    lea ecx, [listen_args]
    int 0x80
    ;Ulanishni qabul qilish (accept)
    mov eax, 0x66
    mov ebx, 5                           ; `accept` funksiyasi kodi
    lea ecx, [accept_args]
    int 0x80
    ;Yangi socket fayl deskriptori `eax`da saqlanadi
    mov [client_fd], eax
    ;Mijozdan ma'lumot qabul qilish (recv)
    mov eax, 0x66
    mov ebx, 10                          ; `recv` funksiyasi kodi
    lea ecx, [recv_args]
    int 0x80
    ;Qabul qilingan xabarni ekranga chiqarish (write)
    mov eax, 4                           ; sys_write
    mov ebx, 1                           ; stdout
    mov ecx, msg                         ; Xabar manzili
    mov edx, msg_len                     ; Xabar uzunligi
    int 0x80
    ;Mijozdan kelgan xabarni chiqarish
    mov eax, 4
    mov ebx, 1
    lea ecx, [buffer]                    ; Qabul qilingan ma'lumot
    mov edx, 128                         ; Bufer uzunligi
    int 0x80
    ;Socketlarni yopish (close)
    mov eax, 6                           ; sys_close
    mov ebx, [client_fd]                 ; Mijoz socketi
    int 0x80
    mov eax, 6
    mov ebx, [socket_fd]                 ; Server socketi
    int 0x80
    ;Dasturdan chiqish
    mov eax, 1                           ; sys_exit
    xor ebx, ebx                         ; Chiqish kodi: 0
    int 0x80
section .bss
    socket_fd resd 1                     ; Server socket fayl deskriptori
    client_fd resd 1                     ; Mijoz socket fayl deskriptori
section .data
    sock_args_ipv4 dd 2, 1, 0            ; socket(AF_INET, SOCK_STREAM, 0)
    sockaddr_in  dw 2, port, ip_address, zero_space
    bind_args    dd socket_fd, sockaddr_in, 16
    listen_args  dd socket_fd, 5         ; 5 ta navbatda kutish
    accept_args  dd socket_fd, 0, 0
    recv_args    dd client_fd, buffer, 128, 0

Dasturga izohlar

1. Socket yaratish: socket(AF_INET, SOCK_STREAM, 0) chaqirilib, TCP socket yaratiladi.

2. Bind: bind() yordamida socket lokal IP manzil va portga bog‘lanadi.

3. Listen: listen() yordamida keluvchi ulanishlar kutiladi.

4. Accept: accept() keluvchi ulanishni qabul qiladi.

5. Recv: recv() orqali mijozdan kelgan ma'lumot o‘qiladi.

6. Write: write() orqali qabul qilingan xabar ekranga chiqariladi.

7. Close: Socketlar yopiladi (sys_close).

Socket dasturlarida asosiy tushunchalar

• Server socket tinglash uchun ishlatiladi.

• Client socket mijoz bilan aloqani o‘rnatadi.

• TCP protokoli bog‘langan aloqa (connection-oriented) bo‘lib, xavfsiz va ishonchli ma'lumot uzatishni ta'minlaydi.

• Xatolarni qayta ishlash va tizim chaqiruvlarining qaytish kodlarini tekshirish tavsiya etiladi.