Jarayonlarni boshqarish va tizim resurslari

1 Jarayonlarni Kuzatish

Linuxda jarayonlar – bu tizimda ishlayotgan dasturlar yoki xizmatlar bo'lib, ular tizim resurslarini iste'mol qiladi va operatsion tizim tomonidan boshqariladi. Jarayonlarni kuzatish tizimning samaradorligi va resurslarning to'g'ri ishlatilishini ta'minlash uchun zarurdir.

ps aux – Barcha Jarayonlar Haqida Ma'lumot Olish

ps aux buyrug'i orqali tizimda ishlayotgan barcha jarayonlar haqida ma'lumot olishingiz mumkin. Bu buyruq har bir jarayon uchun asosiy ma'lumotlarni, jumladan jarayon identifikatori (PID), foydalanuvchi nomi, CPU va RAM foizlari, va jarayon holatini ko'rsatadi.

ps aux

Natija Misoli:

USER       PID %CPU %MEM    VSZ   RSS TTY      STAT START   TIME COMMAND
root         1  0.0  0.1 169800  6308 ?        Ss   10:20   0:00 /sbin/init
user      1352  1.2  2.3 349284 94520 ?       Sl   10:21   0:01 /usr/bin/python3
user      1472  0.1  0.7 216320 29760 pts/0   Ss   10:22   0:00 bash

Bu yerda:

• USER – Jarayonni ishga tushirgan foydalanuvchi.

• PID – Jarayon identifikatori (Process ID).

• %CPU – CPU foizidagi foydalanish darajasi.

• %MEM – RAM foizidagi foydalanish darajasi.

• COMMAND – Jarayonning bajarayotgan komandasi.

top yoki htop – Tizim Holatini Kuzatish

top va htop tizim holatini jonli kuzatish uchun ishlatiladi. Bu buyruqlar tizim yuklanishi, CPU va RAM iste'moli, va ishlayotgan jarayonlar haqida ma'lumotni dinamik ko'rsatadi.

top – Tizim Holatini Kuzatish

top buyrug'i barcha jarayonlar haqida jonli ma'lumot ko'rsatadi va har bir jarayonning CPU, RAM iste'molini kuzatishga imkon beradi.

top

Natija Misoli:

top - 10:24:35 up  2:04,  1 user,  load average: 0.58, 0.62, 0.60
Tasks: 205 total,   1 running, 204 sleeping,   0 stopped,   0 zombie
%Cpu(s):  3.4 us,  1.2 sy,  0.0 ni, 94.8 id,  0.5 wa,  0.0 hi,  0.1 si,  0.0 st
MiB Mem :   8000.0 total,   4000.0 used,   3000.0 free,   500.0 buffers
MiB Swap:   2000.0 total,    500.0 used,   1500.0 free.   1500.0 cached Mem

Bu yerda:

• %Cpu(s) – CPUning umumiy foydalanish darajasi.

• MiB Mem – Xotira (RAM) holati.

• Tasks – Tizimdagi umumiy jarayonlar va ularning holati.

htop – Tizim Holatini Jonli Kuzatish Va Jarayonlarni Boshqarish

htop buyrug'i top buyrug'iga o'xshash, ammo qulayroq va rangli interfeysga ega. htop yordamida jarayonlarni tanlab, ularni to'xtatish yoki o'ldirish imkoniyatlari mavjud. Ba'zi distributivlarda htop oldindan o'rnatilgan bo'lmasligi mumkin, bu holda quyidagicha o'rnatasiz:

sudo apt install htop

htop buyrug'ini ishga tushirish:

htop

Bu buyruqdan foydalanib, jarayonlarni qulay boshqarish va tizim resurslarini tahlil qilish mumkin.

2 Jarayonlarni Boshqarish Va O'chirish

Jarayonlarni boshqarish Linux tizimining samarali ishlashini ta'minlaydi. Jarayonni o'ldirish (to'xtatish) yoki nomi bo'yicha boshqarish imkoniyati mavjud.

kill – Jarayonni O'ldirish

kill buyrug'i yordamida PID orqali jarayonni to'xtatishingiz mumkin. Har bir jarayonning o'ziga xos identifikatori (PID) bo'lib, u orqali ma'lum jarayonni o'ldirish mumkin.

kill PID

Misol:

1. Dastlab jarayonni ps aux yoki top yordamida toping va uning PIDsini aniqlang.

2. Keyin kerakli jarayonni o'ldirish uchun kill buyrug'idan foydalaning.

kill 1352      # 1352 PIDga ega jarayonni o'ldiradi

Signal flaglar: kill buyrug'i bilan maxsus signal flaglarini ham ishlatishingiz mumkin:

• kill -9 PID – Jarayonni majburiy o'ldirish.

• kill -15 PID – Jarayonni muloyim to'xtatish (tavsiya etiladi).

killall – Bir Xil Nomdagi Barcha Jarayonlarni O'ldirish

killall buyrug'i orqali ma'lum bir nomga ega bo'lgan barcha jarayonlarni birgalikda o'ldirish mumkin. Bu foydali vosita bo'lib, bir xil dastur yoki xizmatning bir nechta nusxasi ishlayotganida qulaylik beradi.

killall processname

Misollar:

killall firefox     # Firefox nomli barcha jarayonlarni o'ldiradi
killall python      # Python nomli barcha jarayonlarni o'ldiradi

3 Resurslar Haqida Ma'lumot

free -h – RAM Haqida Ma'lumot

free buyrug'i tizim xotirasi (RAM) haqida ma'lumot beradi. -h flagi bilan ishlatganda, oson o'qish uchun inson uchun qulay formatda (MB, GB) ko'rsatiladi.

free -h

Natija Misoli:

              total        used        free      shared  buff/cache   available
Mem:           7.7G        4.0G        2.5G        512M        1.2G        2.0G
Swap:          2.0G        500M        1.5G

Bu yerda:

• total – umumiy xotira miqdori.

• used – ishlatilayotgan xotira.

• free – bo'sh xotira.

• available – qo'shimcha kerak bo'lganda mavjud bo'lishi mumkin bo'lgan xotira.

df -h – Diskdagi Bo'sh Joyni Ko'rsatish

df buyrug'i tizimdagi disk bo'sh joyini ko'rsatadi. -h flagi bilan inson uchun qulay formatda (MB, GB) ko'rsatish imkoniyati mavjud.

edf -h

Natija Misoli:

Filesystem      Size  Used Avail Use% Mounted on
/dev/sda1        50G   30G   15G  67% /
tmpfs           3.9G  512M  3.4G  15% /dev/shm
/dev/sdb1       200G  100G   90G  52% /mnt/storage

Bu yerda:

• Filesystem – Fayl tizimi manbai yoki qurilma.

• Size – Disk hajmi.

• Used – Ishlatilayotgan disk maydoni.

• Avail – Mavjud bo'sh joy.

• Use% – Ishlatish foizi.

• Mounted on – Tizimda qayerga ulanganligini ko'rsatadi.

uptime – Tizim Ishlash Vaqti Haqida Ma'lumot

uptime buyrug'i tizim qancha vaqtdan beri ishlayotganini, foydalanuvchilar sonini va tizim yuklanishini ko'rsatadi.

uptime

Natija Misoli:

10:30:01 up 3 days,  2:15,  2 users,  load average: 0.23, 0.25, 0.27

Bu yerda:

• up 3 days, 2:15 – Tizim 3 kun 2 soatdan beri ishlamoqda.

• 2 users – Hozirda tizimga ulangan foydalanuvchilar soni.

• load average – So'nggi 1, 5 va 15 daqiqa ichidagi tizim yuklanishi.

Xulosa :)

Linuxda jarayonlarni boshqarish va tizim resurslarini kuzatish uchun zarur bo'lgan asosiy buyruqlar:

• Jarayonlarni kuzatish:

  • ps aux – Barcha jarayonlar haqida ma'lumot ko'rsatadi.

  • top yoki htop – Tizim holatini jonli kuzatish.

• Jarayonlarni boshqarish va o'chirish:

  • kill pid – Ma'lum bir PID orqali jarayonni o'ldirish.

  • killall processname – Bir xil nomdagi barcha jarayonlarni o'ldirish.

• Resurslar haqida ma'lumot:

  • free -h – RAM haqida ma'lumot.

  • df -h – Diskdagi bo'sh joy haqida ma'lumot.

  • uptime – Tizim ishlash vaqti va tizim yuklanishi haqida ma'lumot.

Bu buyruqlar yordamida tizim holatini kuzatish, resurslarni boshqarish va muammoli jarayonlarni aniqlash mumkin bo'ladi. Tizim samaradorligini oshirish va muammolarni yechish uchun ushbu buyruqlar bilan ishlash juda foydali.