C# ARRAYS (Massiv)

C# dasturlash tilida massivlar (arrays) ma’lumotlarning bir xil turdagi bir nechta qiymatlarini saqlash uchun ishlatiladi. Massivlar dasturda bir nechta qiymatlar bilan bir xil operatsiyalarni bajarish, takroriy ma’lumotlar ustida ishlash va kodni soddalashtirish uchun qulay vositadir.

Massivning asosiy xususiyatlari:

• Bir xil turdagi ma’lumotlarni saqlaydi.

• O‘lchami yaratilganda belgilangan bo‘ladi va keyinchalik o‘zgarmaydi.

• Har bir element indeks orqali kirish imkonini beradi (indeks 0 dan boshlanadi).

Massivni yaratish va foydalanish

Massivni e’lon qilish

Massivni e’lon qilish uchun uning turi va o‘lchami aniqlanadi:

int[] sonlar = new int[5];

Elementlarni qo‘shish

Elementlar indeks orqali massivga qo‘shiladi:

sonlar[0] = 10;
sonlar[1] = 20;
sonlar[2] = 30;
sonlar[3] = 40;
sonlar[4] = 50;

Elementlarni o‘qish

Massiv elementlariga indeks orqali kirish mumkin:

Console.WriteLine(sonlar[0]); // Natija: 10
Console.WriteLine(sonlar[4]); // Natija: 50

Massivni bir vaqtning o‘zida e’lon qilish va initsializatsiya qilish

Massivni yaratishda elementlarni bir vaqtning o‘zida belgilash mumkin:

int[] sonlar = { 10, 20, 30, 40, 50 };

Tushuntirish:

• Ushbu usulda new so‘zini yozish shart emas.

• Elementlar qavs ichida vergul bilan ajratiladi.

Massiv bilan ishlash

Massiv uzunligini aniqlash

Massivdagi elementlar sonini Length xususiyati yordamida olish mumkin:

int[] sonlar = { 10, 20, 30, 40, 50 };
Console.WriteLine(sonlar.Length); // Natija: 5

Massiv elementlarini takrorlash (Loop)

Massiv elementlarini takrorlash uchun for yoki foreach loop ishlatiladi.

for loop yordamida:

int[] sonlar = { 10, 20, 30, 40, 50 };

for (int i = 0; i < sonlar.Length; i++)
{
    Console.WriteLine(sonlar[i]);
}

foreach loop yordamida:

foreach (int son in sonlar)
{
    Console.WriteLine(son);
}

Ko‘p o‘lchovli massivlar

C# da massivlar bir nechta o‘lchovli bo‘lishi mumkin. Eng keng tarqalgan ko‘rinishlar quyidagicha:

Ikki o‘lchovli massiv

Ikki o‘lchovli massivni e’lon qilish:

int[,] matritsa = new int[2, 3];

Elementlarni o‘rnatish:

matritsa[0, 0] = 1;
matritsa[0, 1] = 2;
matritsa[0, 2] = 3;
matritsa[1, 0] = 4;
matritsa[1, 1] = 5;
matritsa[1, 2] = 6;

Elementlarni chiqarish:

for (int i = 0; i < 2; i++)
{
    for (int j = 0; j < 3; j++)
    {
        Console.Write(matritsa[i, j] + " ");
    }
    Console.WriteLine();
}

Natija:

1 2 3
4 5 6

Jagged massiv

Jagged massiv - bu massiv ichida boshqa massivlarni saqlash imkonini beradi.

int[][] jaggedArray = new int[3][];

jaggedArray[0] = new int[] { 1, 2, 3 };
jaggedArray[1] = new int[] { 4, 5 };
jaggedArray[2] = new int[] { 6 };

Elementlarni chiqarish:

for (int i = 0; i < jaggedArray.Length; i++)
{
    for (int j = 0; j < jaggedArray[i].Length; j++)
    {
        Console.Write(jaggedArray[i][j] + " ");
    }
    Console.WriteLine();
}

Natija:

1 2 3
4 5
6

Massiv bilan ishlashning amaliy misollari

Massivdagi eng katta va eng kichik elementni topish

int[] sonlar = { 15, 42, 8, 23, 16 };

int engKatta = sonlar[0];
int engKichik = sonlar[0];

foreach (int son in sonlar)
{
    if (son > engKatta)
        engKatta = son;

    if (son < engKichik)
        engKichik = son;
}

Console.WriteLine($"Eng katta: {engKatta}");
Console.WriteLine($"Eng kichik: {engKichik}");

Natija:

Eng katta: 42
Eng kichik: 8

Massiv elementlarining yig‘indisini hisoblash

int[] sonlar = { 10, 20, 30, 40, 50 };
int yigindi = 0;

foreach (int son in sonlar)
{
    yigindi += son;
}

Console.WriteLine($"Yig'indi: {yigindi}");

Natija:

Yig'indi: 150

Xulosa

• Massivlar C# dasturlarida bir xil turdagi bir nechta qiymatlar bilan ishlash uchun asosiy vositadir.

• Ularning uzunligi belgilangan bo‘lib, elementlar indeks orqali boshqariladi.

• Turli xil massiv turlaridan foydalangan holda murakkab ma’lumotlar tuzilmasini boshqarish mumkin.