C# WHILE LOOP

1 While loop nima?

C# dasturlash tilida while sikli (loop) shart bajarilgunga qadar bir xil kodni takrorlash uchun ishlatiladi. Bu takrorlanadigan vazifalarni bajarish va kodni qisqartirish uchun juda qulay vositadir.

while sikli quyidagi holatlarda ishlatiladi:

• Biror shart haqiqat bo‘lgan vaqtgacha kodni takrorlash kerak bo‘lsa.

• Shart qancha marta bajarilishi oldindan noma‘lum bo‘lsa.

2 While loop ning sintaksisi

while (shart)
{
    // Bajariladigan kod
}

Tushuntirish:

1. shart: Ushbu shart true bo‘lsa, sikl ichidagi kod qayta-qayta bajariladi.

2. Sikl tanasi: Shart to‘g‘ri bo‘lsa, tanadagi (figural qavslar ichidagi) kod ishlaydi.

3. Shart noto‘g‘ri (false) bo‘lgandan keyin sikl to‘xtaydi.

3 Oddiy misol

Quyidagi misolda 1 dan 5 gacha bo‘lgan sonlar chiqariladi:

int son = 1;

while (son <= 5)
{
    Console.WriteLine(son);
    son++;
}

Tushuntirish:

• int son = 1;: Sikl boshlanishidan oldin o‘zgaruvchi son 1 ga teng qilib olinadi.

• while (son <= 5): Shart tekshiriladi. Agar son 5 dan kichik yoki teng bo‘lsa, sikl ichidagi kod ishlaydi.

• Console.WriteLine(son);: Har bir iteratsiyada son qiymati konsolga chiqariladi.

• son++;: son qiymati 1 ga oshiriladi.

Natija:

1
2
3
4
5

4 Shartsiz sikl (Infinite Loop)

Agar while ichidagi shart har doim true bo‘lsa, sikl hech qachon to‘xtamaydi. Bu "cheksiz sikl" deb ataladi.

while (true)
{
    Console.WriteLine("Bu cheksiz sikl!");
}

Tushuntirish:

• Ushbu misolda shart har doim true, shuning uchun sikl davomiy ishlaydi.

• Cheksiz sikl ko‘pincha dastur jarayonlarini kutish yoki xizmatni ishlatishda foydali.

• Lekin, bunday sikllardan chiqish uchun ichkarida break ishlatiladi.

Misol:

int son = 1;

while (true)
{
    Console.WriteLine(son);
    if (son == 5)
    {
        break; // Sikldan chiqish
    }
    son++;
}

Natija:

1
2
3
4
5

5 While loop bilan amaliyot: Foydalanuvchidan kiritish so‘rash

Foydalanuvchi "exit" deb yozmaguncha matnlarni konsolda qabul qilish misoli:

string input = "";

while (input.ToLower() != "exit")
{
    Console.WriteLine("Matn kiriting (chiqish uchun 'exit' yozing):");
    input = Console.ReadLine();
    Console.WriteLine($"Siz kiritdingiz: {input}");
}

Tushuntirish:

• input.ToLower() foydalanuvchining kiritgan matnini kichik harflarga o‘giradi, shunda "exit" bilan solishtirishda katta-kichik harf muammosi bo‘lmaydi.

• Agar foydalanuvchi "exit" yozsa, shart noto‘g‘ri bo‘ladi va sikl to‘xtaydi.

Natija:

Matn kiriting (chiqish uchun 'exit' yozing):
Salom
Siz kiritdingiz: Salom
Matn kiriting (chiqish uchun 'exit' yozing):
exit
Siz kiritdingiz: exit

6 While loop bilan raqamlar yig‘indisini hisoblash

Quyidagi misolda foydalanuvchi noldan katta son kiritgan vaqtgacha ularning yig‘indisi hisoblanadi:

int son = -1;
int yigindi = 0;

while (son != 0)
{
    Console.WriteLine("Son kiriting (0 tugatish uchun):");
    son = Convert.ToInt32(Console.ReadLine());
    yigindi += son;
}

Console.WriteLine($"Yig'indi: {yigindi}");

Tushuntirish:

• son != 0: Foydalanuvchi 0 kiritmaguncha sikl ishlaydi.

• Har safar son qiymati yig‘indiga qo‘shiladi.

• 0 kiritilganda sikl to‘xtaydi va umumiy yig‘indi chiqariladi.

Natija:

Son kiriting (0 tugatish uchun):
5
Son kiriting (0 tugatish uchun):
10
Son kiriting (0 tugatish uchun):
0
Yig'indi: 15

7 While loop bilan sonni teskari chiqarish

Misol uchun, foydalanuvchi kiritgan sonning barcha raqamlarini teskari tartibda chiqaramiz:

Console.WriteLine("Son kiriting:");
int son = Convert.ToInt32(Console.ReadLine());

Console.Write("Teskari: ");
while (son > 0)
{
    int qoldiq = son % 10;
    Console.Write(qoldiq);
    son /= 10;
}

Tushuntirish:

• son % 10: Sonning oxirgi raqamini ajratadi.

• son /= 10: Sonni 10 ga bo‘lib, oxirgi raqamni olib tashlaydi.

• Har bir iteratsiyada oxirgi raqamni chiqarib boradi.

Natija:

Son kiriting:
12345
Teskari: 54321

8 While loop bilan Fibonacci qatori

Misol: Fibonacci qatorining 10 ta birinchi sonini chiqarish:

int old = 0, current = 1;
int count = 0;

Console.Write("Fibonacci qatori: ");
while (count < 10)
{
    Console.Write(old + " ");
    int next = old + current;
    old = current;
    current = next;
    count++;
}

Tushuntirish:

• old va current: Har bir qadamda oldingi va joriy qiymatlar yangilanadi.

• next = old + current: Yangi qiymat hisoblanadi.

• Sikl 10 marta takrorlanadi.

Natija:

Fibonacci qatori: 0 1 1 2 3 5 8 13 21 34

9 While va Break/Continue

• break: Siklni to‘xtatish uchun ishlatiladi.

• continue: Hozirgi iteratsiyani o‘tkazib yuboradi va keyingisiga o‘tadi.

Misol:

int son = 0;

while (son < 10)
{
    son++;
    if (son == 5)
    {
        continue; // 5 ni o‘tkazib yuborish
    }
    Console.WriteLine(son);
}

Natija:

1
2
3
4
6
7
8
9
10

Endi har dars ohirida xulos lar ham yozib ketmiz.

Xulosa

• while loop dasturda shartga asoslangan takrorlanishni boshqarishda asosiy vositalardan biridir.

• U yordamida cheksiz sikllar, foydalanuvchi kiritmalarini qayta ishlash, hisoblashlar va boshqa ko‘plab vazifalarni amalga oshirish mumkin.

• Doimiy shartlarni tekshirish va to‘g‘ri chiqish mexanizmini ishlatish siklni samarali qilish uchun muhimdir.