IPv4 va IPv6 farqlari

IPv4 (Internet Protocol version 4) va IPv6 (Internet Protocol version 6) – bu internet orqali qurilmalarning manzillarini aniqlash va ma’lumotlarni uzatish uchun ishlatiladigan protokollar. IPv4 birinchi bo‘lib ishlab chiqilgan va hali ham keng qo‘llaniladi, lekin IPv6 internet qurilmalarining ko‘payishi sababli yuzaga kelgan cheklovlarni hal qilish uchun ishlab chiqilgan.

IPv4 va IPv6: Tushunchalar

IPv4 (Internet Protocol version 4)

IPv4 – bu tarmoq protokollarining to‘rtinchi versiyasi bo‘lib, 1980-yillarda ishlab chiqilgan. Bu protokol ma’lumotlarni internet orqali uzatish va qurilmalarni identifikatsiya qilish uchun asosiy vositadir.

• Uzunligi: 32 bit (4 bayt).

• Manzil formati: To‘rtta nuqta bilan ajratilgan o‘nlik sonlardan iborat.

  • Masalan: 192.168.1.1

• Manzillar soni: 4,294,967,296 (4 milliarddan ortiq).

• Qo‘llanilishi: Hozirda ham internetning katta qismi IPv4 asosida ishlaydi.

• Cheklovlari: Manzillar soni yetarli emas va xavfsizlik zaifroq.

IPv6 (Internet Protocol version 6)

IPv6 – IPv4ning o‘rnini bosuvchi yangi versiya bo‘lib, 1998-yilda ishlab chiqilgan. Bu protokol tarmoqning kengayishi va xavfsizligini oshirishga qaratilgan.

• Uzunligi: 128 bit (16 bayt).

• Manzil formati: Sekizta ikki nuqta bilan ajratilgan HEX belgilar.

  • Masalan: 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334

• Manzillar soni: Taxminan 340 undecillion (2 ni 128 darajasi ), ya’ni cheksizga yaqin.

• Qo‘llanilishi: Zamonaviy qurilmalarda va yangi texnologiyalarda kengaytirilgan manzil qo‘llanilishi.

• Afzalliklari: Xavfsizlik kuchliroq, avtomatik konfiguratsiya va cheksiz manzillar zaxirasi.

IPv4 va IPv6 o‘rtasidagi farqlar

Xususiyat	IPv4	IPv6
Manzil uzunligi	32 bit	128 bit
Manzil formati	O‘nlik (masalan, 192.168.1.1)	HEX (masalan, 2001:0db8::1)
Manzillar soni	4,294,967,296	340 undecillion
Qo‘llab-quvvatlash	Broadcast	Multicast va Anycast
Xavfsizlik	Kamroq	Kuchliroq (IPsec birlashtirilgan)
Konfiguratsiya	Qo‘lda yoki DHCP orqali	Avtomatik yoki qo‘lda
Manzil uzatish	NAT yordamida ishlaydi	NATsiz ishlaydi
Komplekslik	Oddiy	Nisbatan murakkab
Qo‘llash sohasi	Hozirda asosiy protokol	Kelajakda asosiy protokol bo‘lishi kutilmoqda

IPv4 va IPv6 hisoblash jarayonlari

1 IPv4 hisoblash jarayoni

IPv4 manzillar to‘rt qismdan iborat bo‘lib, har bir qism 8 bit (1 bayt) uzunlikka ega. Quyidagi misolda IPv4 manzilni tahlil qilamiz:

Misol manzil: 192.168.1.1

1. Manzilni ikkilik shaklga aylantirish Har bir qismni 8 bitli ikkilik son shakliga o‘tkazamiz:

   • 192 → 11000000

   • 168 → 10101000

   • 1 → 00000001

   • 1 → 00000001

   Umumiy manzil: 11000000.10101000.00000001.00000001

2. Subnetni aniqlash IPv4 manzillar odatda subnet mask bilan birga ishlatiladi. Masalan, 192.168.1.1/24 – bu yerda /24 subnet uzunligini bildiradi.

   • /24 subnet 24 bit tarmoq qismi va 8 bit qurilma qismi ekanligini bildiradi.

3. Hostlar sonini hisoblash Hostlar soni quyidagi formula orqali hisoblanadi:

   2(32−subnet uzunligi)−

Misol uchun, /24 subnet uchun:

Ya’ni, ushbu subnetda 254 ta qurilma bo‘lishi mumkin.

2. IPv6 hisoblash jarayoni

IPv6 manzillar ancha murakkab va katta hajmli, shuning uchun uni qisqartirish usullari mavjud.

Misol manzil: 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334

1. Manzilni qisqartirish IPv6da 0-larni qisqartirish mumkin:

   • Qisqartirilgan shakl: 2001:db8:85a3::8a2e:370:7334

2. Subnetting (tarmoq segmentatsiyasi) IPv6da subnet uzunligi /64 kabi ko‘rsatiladi. Bu 64 bit tarmoq qismi va 64 bit host qismi ekanligini bildiradi.

3. Hostlar sonini hisoblash IPv6 hostlar soni quyidagi formula orqali hisoblanadi:

   

   Misol uchun, /64 subnet uchun:

   

   Bu son amalda cheksizga yaqin va barcha qurilmalar uchun yetarli.

IPv4 va IPv6 birgalikda ishlashi

IPv4 va IPv6 parallel ravishda ishlash imkonini beruvchi mexanizmlar mavjud:

1. Dual Stack: Qurilma bir vaqtning o‘zida ikkala protokolni qo‘llab-quvvatlaydi.

2. Tunneling: IPv6 paketlari IPv4 paketlari ichida uzatiladi.

3. Nat64: IPv6 va IPv4 qurilmalar o‘rtasida tarjima qilish uchun ishlatiladi.

IPv4 va IPv6ni solishtirish jadvali

Xususiyat	IPv4	IPv6
Uzunligi	32 bit	128 bit
Broadcast	Qo‘llab-quvvatlanadi	Qo‘llab-quvvatlanmaydi
Anycast	Qo‘llanmaydi	Qo‘llab-quvvatlanadi
Avtomatik konfiguratsiya	DHCP yoki qo‘lda	SLAAC orqali avtomatik
Xavfsizlik	IPsec alohida o‘rnatiladi	IPsec birlashtirilgan
Kengayuvchanlik	Cheklangan	Cheksizga yaqin manzillar soni

IPv4 va IPv6 o‘rganishining ahamiyati

1. Tarmoqni boshqarish: Zamonaviy tarmoqlar IPv6ni qo‘llab-quvvatlaydi, shuning uchun IPv4 bilan birga IPv6ni ham tushunish kerak.

2. Texnologiyalarni qo‘llash: IoT (Internet of Things) va 5G kabi texnologiyalar IPv6ga asoslangan.

3. Xavfsizlik: IPv6 xavfsizlikning yaxshilangan mexanizmlarini ta’minlaydi.

Xulosa

IPv4 va IPv6 tarmoq texnologiyalarining muhim protokollari bo‘lib, ular birgalikda global internet infratuzilmasini boshqaradi. IPv4ning manzillar soni cheklanganligi sababli, IPv6 kelajak uchun asosiy protokol sifatida qaralmoqda. Har ikkala protokolni yaxshi tushunish tarmoqni samarali boshqarish va rivojlantirish uchun zarurdir.