C# Data Types (Ma'lumot turlari) haqida batafsil nazariy ma'lumot

C# dasturlash tilida ma'lumot turlari (data types) ma'lumotlarni kompyuter xotirasida qanday saqlanishini va ulardan qanday foydalanilishini belgilaydi. Har bir o‘zgaruvchi yoki konstantaning ma’lumot turi aniqlanadi va u ma'lumotning xotirada joylashishini, hajmini, va ishlash usulini boshqaradi.

C# Ma'lumot turlarining umumiy bo‘linishi

1. Value Types (Qiymat turlari):

   • Qiymat turlari ma'lumotni to‘g‘ridan-to‘g‘ri saqlaydi.

   • Oddiy ma’lumot turlari: butun sonlar, haqiqiy sonlar, mantiqiy qiymatlar.

   • Misol: int, double, bool, char.

2. Reference Types (Manzil turlari):

   • Manzil turlari ma'lumotni emas, balki unga ishora qiluvchi manzilni saqlaydi.

   • Ob'ektlar va massivlar shu turga kiradi.

   • Misol: string, object, array.

3. Pointer Types (Ko‘rsatkich turlari):

   • Ma'lumotning xotiradagi aniq manzilini saqlaydi (kamdan-kam ishlatiladi).

Qiymat turlari (Value Types)

1. int (butun sonlar uchun)

• Tavsif: Faqat butun sonlarni saqlaydi. Masalan: 0, 10, -5.

• Hajmi: 4 bayt (32 bit).

• Qiymat diapazoni: -2,147,483,648 dan 2,147,483,647 gacha.

Misol:

int yosh = 25;
Console.WriteLine($"Yoshingiz: {yosh}");

Foydalanish: Odatda indekslar, hisoblagichlar yoki matematik amallar uchun ishlatiladi.

2. double (haqiqiy sonlar uchun)

• Tavsif: O‘nlik kasrli sonlarni saqlaydi. Masalan: 3.14, -0.5, 100.0.

• Hajmi: 8 bayt (64 bit).

• Qiymat diapazoni: Juda kichik sonlardan (±5 × 10^-324) juda katta sonlargacha (±1.7 × 10^308).

Misol:

double narx = 19.99;
Console.WriteLine($"Mahsulot narxi: {narx} so‘m");

Foydalanish: Matematik hisob-kitoblar, o‘lchovlar va fizik miqdorlar uchun ishlatiladi.

3. bool (mantiqiy qiymatlar uchun)

• Tavsif: Faqat ikki qiymatga ega bo‘ladi: true yoki false.

• Hajmi: 1 bayt.

• Foydasi: Shartli operatorlar va mantiqiy qarorlar uchun ishlatiladi.

Misol:

bool isActive = true;
Console.WriteLine($"Aktiv holat: {isActive}");

Foydalanish: Shartlarni aniqlash va mantiqiy tekshiruvlar uchun.

4. char (yakka belgilar uchun)

• Tavsif: Bitta belgi saqlaydi. Masalan: 'A', '1', '+'.

• Hajmi: 2 bayt (Unicode belgilar uchun).

• Qiymat: Belgilar bir juft tirnoq ichida yoziladi: 'A'.

Misol:

char belgi = 'A';
Console.WriteLine($"Kiritilgan belgi: {belgi}");

Foydalanish: Belgilarni tahlil qilish, xatli ma'lumotlar bilan ishlash uchun.

Manzil turlari (Reference Types)

1 string (matnlar uchun)

• Tavsif: Belgilar ketma-ketligini saqlaydi. Masalan: "Hello, World!".

• Xususiyat: O‘lchami belgilangan emas, uzun matnlarni saqlashi mumkin.

Misol:

string ism = "Ali";
Console.WriteLine($"Salom, {ism}!");

Foydalanish: Matnli ma'lumotlar, foydalanuvchi ismi yoki xabarlar bilan ishlash.

2 object (asosiy ob’ekt turi)

• Tavsif: C# da barcha ma'lumot turlarining asosiy ob’ekt turi.

• Xususiyat: Har qanday ma'lumot turini saqlashi mumkin.

• Foydalanish: Turli xil ma'lumotlarni bir xil konteynerda saqlash.

Misol:

object data = "Bu string";
Console.WriteLine(data);
data = 123;
Console.WriteLine(data);

3 array (massivlar uchun)

• Tavsif: Bir xil turdagi bir nechta qiymatlarni bir xil nom ostida saqlaydi.

• Xususiyat: Bir martalik bir nechta qiymatlarni boshqarish uchun ishlatiladi.

Misol:

int[] sonlar = { 1, 2, 3, 4 };
Console.WriteLine($"Birinchi element: {sonlar[0]}");

Foydalanish: Ko‘p o‘lchamli ma’lumotlar bilan ishlashda qulay.

Qiymat turlari bilan manzil turlarining farqi

Xususiyat	Qiymat turlari (Value Types)	Manzil turlari (Reference Types)
Saqlash joyi	Stack (tezkor xotira)	Heap (asosiy xotira)
Ma’lumot turi	To‘g‘ridan-to‘g‘ri qiymatni saqlaydi	Ma’lumotga ishora qiladi
Misol	int, double, bool	string, object, array

Turli ma’lumot turlarini birgalikda ishlatish

Misol:

using System;

class Program
{
    static void Main(string[] args)
    {
        int yosh = 25;
        double narx = 19.99;
        string ism = "Ali";
        bool isActive = true;

        Console.WriteLine($"Ism: {ism}, Yosh: {yosh}, Narx: {narx}, Aktiv holat: {isActive}");
    }
}

Natija:

Ism: Ali, Yosh: 25, Narx: 19.99, Aktiv holat: True

Xulosa

1. Ma’lumot turlari xotira boshqaruvini tartibga soladi va dastur samaradorligini oshiradi.

2. Qiymat turlari ma’lumotni to‘g‘ridan-to‘g‘ri saqlaydi, manzil turlari esa ma’lumotga murojaat qiladi.

3. C# da barcha ma’lumot turlari System kutubxonasiga asoslangan.

4. To‘g‘ri ma’lumot turini tanlash dastur samaradorligi va xatolarni kamaytiradi.